Feedback, rondzingen, feedbacktrainer

P.A. geluidstechnici kennen het maar al te goed: rondzingen ofwel feedback. Een piep- of bromtoon die vanuit de monitors of de P.A.-luidsprekers weer terug komt in een of meerdere microfoons

Leer de tonen te herkennen met de feedback trainer.

Door de wol geverfde technici herkennen de frequentie en kunnen snel via een grafische equalizer de betreffende frequentie "dippen", zodat het rondzingen stopt. Er zijn apps voor je smartphone die als frequentie-analyser werken en waar je precies kunt zien welke frequentie het sterkst is (de rondzingtoon). Sommige grafische equalizers geven met een ledje aan welke frequentie het sterkst is, erg gemakkelijk!

Er is ook een methode om een paar dB meer geluid uit je monitorsysteem te persen die hierop gebaseerd is:

Microfoonkanalen inregelen en equalizen voor een goede sound op elk kanaal
Monitor(-groep) open zetten totdat het rondzingen (feedback) begint
Precies deze frequentie een paar dB naar beneden trekken via de grafische 31-band equalizer van die monitorgroep totdat het rondzingen stopt
Een beetje meer volume geven totdat het feedbacken weer begint, meestal op weer een andere frequentie: 3 en 4 enkele malen herhalen

Doordat een 31-band eq zeer smalbandig frequenties weghaalt valt het voor je gehoor niet op dat dat gebied verzwakt is. Het levert je wél iets meer gemiddeld volume op (enkele dB's kunnen al veel uitmaken!). Dezelfde truc kun je ook met het P.A.-systeem uithalen, hoewel feedback via de PA bij een goede opstelling van microfoons en boxen niet snel voorkomt. Let wel: het geluid wordt natuurlijk niet beter van het dippen van frequenties! Het ligt aan je prioriteiten...

Achtergronden

Rondzingen, of feedback treedt om precies te zijn op als de zgn. "rondgaande versterking" voor een bepaalde frequentie groter is dan 1. Dat wil zeggen dat het geluid uit de luidsprekers via bijvoorbeeld een microfoon weer terug komt, opnieuw wordt versterkt, zodat het nóg sterker uit de speaker komt, weer in de microfoon enz. Als de versterking van deze lus groter dan 1 wordt, is er sprake van het "Larsen effect" (naar de Deense wetenschapper Søren Larsen die er onderzoek naar deed), ofwel rondzingen.

De frequentie wordt bepaald door de combinatie van omgevingsakoestiek, microfoon, equalizing (toonregeling), versterker, luidspreker. Deze combinatie heeft in zijn totaliteit nooit een zelfde versterking voor alle frequenties. De frequentie (toonhoogte) die het meest versterkt wordt door de hele keten is de rondzingtoon. Pieken in de versterking van bepaalde frequenties kunnen ook ontstaan door reflecties van het geluid door wanden, plafonds, vloeren, ramen, spiegels. Tussen paralelle vakken kunnen "staande golven" optreden, resonanties van de lucht in de ruimte zelf. Verder door resonanties van bijvoorbeeld de klankkast of vel van instrument, denk aan een akoestische gitaar, een cello, contrabas, het vel van een trommel, bassdrum, enz.

De lus zelf kan soms heel groot zijn: als bijvoorbeeld een radio-DJ iemand opbelt en het telefoongeluid weer via de radio uitzendt. Als het radiogeluid dan via de telefoonlijn van de luisteraar weer naar de studio wordt gezonden is de kring rond. Als nu bijvoorbeeld de radio van de luisteraar te hard staat kan feedback optreden.

Feedback kan behalve elektrisch/akoestisch, zoals in de vorige voorbeelden, ook puur elektronisch zijn. Als bijvoorbeeld via een aux groep van een mengpaneel een geluidssignaal wordt weggestuurd dat door een aansluitfout via hetzelfde kanaal weer opnieuw binnenkomt. Als de versterking in die lus groter dan 1 wordt treedt weer feedback op.

Feedback tegengaan

2 kanaals automatische feedback killer

Dit kan oa. door:

de rondgaande versterking terug te brengen, door het totale volume naar beneden te brengen
selectief het volume van de rondzing toon aan te pakken met een equalizer
een feedback destroyer (feedback killer, feedback exterminator) te gebruiken, die automatisch rondzingen detecteert en via een ingebouwde selectieve equalizer de feedbacktoon wegfiltert. Vaak gecombineerd met een equalizer.
de toonhoogte van het binnenkomende geluid iets te veranderen (alleen voor spraak bruikbaar), zodat niet dezelfde toon kan terugkeren in de lus
de opstelling van microfoon en/of luidspreker te veranderen zodat het geluid van de speaker minder hard bij de microfoon terugkomt
microfoons te gebruiken die een sterk richteffect hebben (supercardioïde, hypercardioïde) en het geluid van de speakers niet oppikken door een geschikte opstelling
microfoons en (monitor- en p.a.-) speakers te gebruiken die zo neutraal mogelijk klinken. Als een speaker een bepaalde toon in verhouding te sterk weergeeft, zal die toon ook eerder gaan rondzingen. Met name hoornluidsprekers hebben nogal eens een piek in een bepaald frequentiegebied. Idem met microfoons.
Bij een P.A. treedt feedback meestal op via de monitors. Monitors goed opstellen en niet te hard zetten dus.
in-ear monitorsystemen kunnen ook niet rondzingen, omdat het monitorspeakertje in je oor zit en geluid van buiten af sterk gedempt wordt.
De P.A. speakers (FOH) vóór de microfoons zetten
Feedback wordt ook versterkt door reflecties van geluid tegen harde wanden (beton, glas). Reflecties dempen met akoestisch materiaal of zware gordijnen helpt.
Feedback via een houten vloer, die met bastonen kan mee gaan trillen, komt ook voor. Zet de basspeakers op een laag geluidsisolerend materiaal, of iets zwaars (betonblok?) dat de trillingen dempt.
Rubber pootjes van microfoonstatieven dempen feedback. Die dopjes moet er dus wél zijn! Lichtgewicht statieven trillen ook eerder mee dan zware.
De centrale buis van een microfoonstatief niet op de gond te laten steunen!

Met (een combinatie van) deze maatregelen moet je feedback effectief kunnen bestrijden.

Feedback killer

Apparaat om automatisch feedback te onderdrukken. Verwacht hier echter geen wonderen van! Het apparaat probeert te ontdekken of er in het signaal een toon voorkomt die feedback zou kunnen zijn en maakt dan snel een smal filter (notch filter) aan om die toon te onderdrukken. Probleem: een blokfluit of synthesizertoon wordt soms door zo'n apparaat als feedback herkend, met alle gevolgen van dien. Ander nadeel: Als er steeds meer feedbacktonen worden weggefilterd, is ook een steeds groter deel van je geluid onderdrukt. Conclusie: als noodrem op een monitorsysteem soms een zinvolle aanvulling. Liever niet op je PA sound gebruiken...

Feedback trainer (in ontwikkeling...)

Klik op de frequenties (getallen) om ze te horen. Stop het geluid met Mute. Het volume regel je met de schuifknop.

Je kunt kiezen uit een 10-bands equalizer (oktaaf equalizer) en een 32-bands equalizer (terts equalizer). Om dat veel geluidssystemen, denk bijvoorbeeld aan koptelefoons, computer speakers, oordopjes, tablet, smartphone, geen tonen lager dan 40 Hz en geen tonen boven 16 Khz kunnen weergeven, kun je ook kiezen voor "geen extremen".

Door klikken op de groene en rode blokjes kun je frequenties afzonderlijk activeren (groen) of deactiveren (rood).

16	20	25	31.5	40	50	63	80	100	125	160	200	250	315	400	500	630	800	1000	1250	1600	2000	2500	3150	4000	5000	6300	8000	10000	12500	16000	20000

Volume:

Mute:

Frequenties:

Popschool Maastricht

Feedback, rondzingen, feedbacktrainer

Achtergronden

Feedback tegengaan

Feedback killer

Feedback trainer (in ontwikkeling...)

Links

Donatie

We'll get you on track!