Gehoor, gehoorschade

Veel musici, concertbezoekers, discotheekbezoekers en geluidstechnici hebben gehoorschade. Gehoorschade ontstaat sluipend. Op het moment dat je er echt last van krijgt is het te laat...

Gehoorschade gaat geleidelijk, tijdelijk gehoorverlies en oorsuizingen zijn al belangrijke signalen! Bij schade aan de haarcellen in het binnenoor is het gehoorverlies blijvend. Als ons gehoor minder wordt kan dat ook leiden tot lichamelijke en psychische reacties:hartkloppingen, nerveusheid, slecht slapen, prikkelbaarheid, verhoogde bloeddruk, vermoeidheid, maag/darmstoornissen.

Gehoorschade cartoon

Test Gehoor, gehoorschade Wat kun je horen? dBA, dBC Gehoorschade In-ear monitors Geschiedenis Links

One Two Test...

 Aan de hand van de volgende checklist kun je testen of je gehoor nog in orde is.
  Nooit Soms Vaak
Ik vind dat mensen vaak binnensmonds of onduidelijk praten.
Ik vraag vaak aan mensen om duidelijker te praten of te herhalen wat ze gezegd hebben.
Ik heb moeite om in een volle kamer of café een gesprek te volgen.
Ik heb vaak moeite om iemand te verstaan, zelfs als die vlakbij me zit of staat.
Het komt wel eens voor dat ik de telefoon niet hoor overgaan.
Ik zet het volume van de televisie vaak harder dan anderen.
Anderen vinden het geluid te scherp en/of te hard als ik het heb afgesteld.
Het lijkt het alsof ik met het ene oor beter hoor dan met het andere.
Het helpt als ik op een bijeenkomst, presentatie e.d., vooraan zit.
Ik voel me wel eens gespannen of ongerust bij sociale contacten of bijeenkomsten.
Ik heb moeite om een gesprek te volgen tussen mensen die voor en achter in een auto zitten.
Mijn familieleden of vrienden zeggen wel eens iets van mijn gehoor.
Ik heb wel eens last van oorsuizen of een pieptoon
Deze toon kan ik niet horen!    
Deze toon kan ik niet horen!    
       
 
 
 

Oor

Naar boven

Online gehoortests

Hier vind je twee goede tests om te checken of je gehoor nog goed is. De tests bepalen het aspect van het herkennen van een stem tussen een meer of minder sterke achtergrondruis:

Citaten:

Er zijn véél popmuzikanten met gehoorschade, niet verwonderlijk natuurlijk als je vaak en lang met grote geluidsvolumes werkt:

  • Kaz Lux, zanger: "Als er een tamboerijn in een produktie zit, moet ik aan mijn vrouw vragen of de partij te horen is. Ik kan het niet meer."
  • Phil Taylor (drummer Motörhead): "we go home safe in the knowledge that we've deafened a few."
  • Ian McKay (roadie Motörhead): "Ik heb mensen voor het podium zien kronkelen van de pijn. Zelf moest ik de zaal verlaten omdat ik het gevoel had dat mijn organen werden verbouwd!"
  • Eric Clapton (gitarist): "I actally went deaf for a period of time."
  • Jeff Beck (gitarist), leidt aan tinnitus: "Het is niet zo dat ik voortdurend de telefoon hoor overgaan, het is meer als het ruisen van een douche. Op zich onschuldig, maar mijn onderbewustzijn ervaart het als een bedreiging. Dit veroorzaakt enorme stress: mijn lichaam verstijft helemaal."
  • John Entwiste (bassist van the Who): was vrijwel doof en leunde voor de conversatie voornamelijk op zijn vermogen tot liplezen.
  • Pete Townsend (gitarist van the Who): kan geen enkel hard geluid meer verdragen omdat het te veel pijn doet (hyperacusis).

 Gehoor, gehoorschade...

Voor een muzikant is een goed werkend gehoororgaan natuurlijk onmisbaar. Tóch springen veel muzikanten er onvoorzichtig mee om. Hard geluid is al snel schadelijk en verraderlijk omdat je gehoor zijn gevoeligheid aanpast aan het geluidsvolume. Als je in een discotheek binnenkomt denkt je: "Oei, dat is hard!" Na een uurtje ben je er aan gewend en ervaar je het niet meer als keihard. Tóch kun je je alleen verstaanbaar maken als je iemand in zijn/haar oor schreeuwt. Doe dat eens op een stil moment overdag: hard hè? Gezond is dat dus niet voor je oren! Hoe langer de belasting duurt, hoe meer schade. Die schade is bovendien onherstelbaar. Het is wel zo dat je enkele uren na het verlaten van het popconcert weer langzaam meer gaat horen, de "verdoving" verdwijnt langzaam weer, maar welk gedeelte van je gehoor níet meer terugkomt weet je niet...

Als je bij een optreden de versterkers en PA zó afstelt dat het "stevig" klinkt, zijn je oren er na een tijdje aan gewend. Probeer te vermijden het geluid daarna steeds harder te zetten, je zult nl. aan ieder nieuw volume weer wennen en je blijft dus bezig met harder zetten. Als je gehoor vermoeid raakt door het hoge volume ga je ook minder hoge tonen horen, ook daar moet je je bewust van zijn. Niet steeds méér hoog erin draaien dus. Juist uit die hoge tonen haalt je gehoor zijn richting-informatie. Het onderscheiden van geluiden wordt dan ook lastiger als het volume hoger is. Als je er in slaagt het volume op het podium draaglijk te houden, hoor je alles beter en hoeven de monitors ook niet zo hard. Voorkom een "bewapeningswedloop"! Monitormixers vatten de vraag van popmusici als volgt samen: "Alles moet harder dan al het andere!"

Het naar muziek luisteren via koptelefoons of oordopjes is ook niet zonder gevaar. Doordat het geluid rechtstreeks in je oor wordt getoeterd kan de geluidsdruk flink oplopen. Bovendien ervaar je zonder koptelefoon de lage tonen van hard geluid (bijv. in een disco) ook via je hele lichaam. Bij luisteren via een koptelefoon mis je dat signaal en heb je minder snel een indruk hoe hard het eigenlijk staat. Als je naar je walkman luistert in een lawaaiige omgeving, heb je ook de neiging om de muziek zó hard te zetten, dat die er lekker boven uit klinkt. Eigenlijk zou je in dat geval een gesloten type koptelefoon moeten gebruiken, maar dat zijn helaas weinig elegante apparaten om mee rond te lopen... Aan de andere kant: "What's cool?"

Wat er gebeurt bij gehoorbeschadiging door hard geluid is dat de trilhaartjes in je binnenoor beschadigd raken. Die herstellen helaas niet...


Trilhaartjes, gezond

Trilhaartjes, beschadigd
Trilhaartjes, blijvend beschadigd door hard geluid

Naar boven

Gehoororgaan

 Wat kun je horen?

Dat geluid bestaat uit trillingen van de lucht is waarschijnlijk wel algemeen bekend. Je kunt die trillingen met je oren waarnemen als ze zo tussen de 20 Hz (Hertz, trillingen per sec) en de 20 KHz (20.000 trillingen per sec) zijn. Naarmate je ouder wordt, neemt de gevoeligheid van je gehoor voor hoge tonen steeds verder af. Lage frequenties (lage tonen) neem je bovendien ook waar als fysieke trillingen, je voelt ze. Je gehoor heeft een enorm groot gevoeligheidsbereik. De verhouding tussen het zachts hoorbare geluid en de pijngrens, waarbij het geluid zo hard is dat het pijn doet, is ongeveer 1.000.000.000.000 : 1. Dat rekent niet makkelijk en daarom is de dB schaal (deciBel schaal) ingevoerd.

Naar boven

Geluidsniveau's in dB:
 
0dB Absolute stilte, gehoorgrens
10dB Net waarneembare geluiden
20dB Ruisen van de wind
30dB Basisniveau professionele opnamestudio
40dB Rustige woonwijk (homestudio)
60dB Gespreksniveau
80dB Auto, intensief wegverkeer
90dB Stereotoren op vol vermogen
100dB Popconcert, discotheek
110dB Racewagen
120dB Pijngrens
130dB Blijvende gehoorschade
130dB Helicopter
150dB Explosie
190dB Raket

MUZIEKSCHOOL
Slagwerk 88 dB(A)
Drumstel 100 dB(A)
Bandje (2 gitaren, 1 drum, 1 synthesizer) 99 dB(A)
Trompet en Piano 90 dB(A)
Cornet 94 dB(A)
Gitaar (akoestisch) 80 dB(A)
WINDRUIS MOTORRIJDERS
Snelheid 80 km/u 90 dB(A)
Snelheid 100 km/u 94 dB(A)
Snelheid 120 km/u 98 dB(A)
Snelheid 140 km/u 102 dB(A)
GEMEENTEWERKEN
Houtversnipperaar 95 tot 105 dB(A)
Vuilniswagen 80 tot 90 dB(A)
Veegmachine 80 tot 95 dB(A)
Triller (wegenbouw) 100 tot 115 dB(A)
Bladzuiger 100 tot 105 dB(A)
Zware motorzaag 105 tot 115 dB(A)
Lichte motorzaag 95 tot 100 dB(A)
Sneeuwschuiver 95 tot 100 dB(A)
TIMMERFABRIEK
Timmerwerkplaats 85 tot 110 dB(A)
Cirkelzaag buiten 100 tot 105 dB(A)
Handcirkelzaag 100 tot 110 dB(A)
Schaafbank 90 tot 105 dB(A)
Freesmachine 95 tot 100 dB(A)
Zagen natuursteen 85 tot 110 dB(A)
Afzuiging 80 tot 85 dB(A)
Dikte bank 90 tot 105 dB(A)
Afkortzaag 100 tot 110 dB(A)
Handschuurmachine 95 tot 100 dB(A)
Lintzaag 80 tot 85 dB(A)
Boren 95 tot 100 dB(A)
Slijpen 100 tot 110 dB(A)

De theoretisch maximale geluidssterkte is ongeveer 190dB, overeenkomend met een luchtdrukfluctuatie van vacuüm tot 1 atmosfeer druk. Een grotere continue geluidssterkte is in de aardse lucht niet mogelijk. Bij een explosie kunnen wél, kortstondig, nóg hogere pieken ontstaan.

 dBA, dBC

Je gehoor is bij lagere volumes minder gevoelig voor hele lage en hele hoge tonen. Vandaar de loudness-knop op je stereo: daarmee kun je dat effect bij lage volumes corrigeren. Als een dB meter meet in dBa, corrigeert de meter rekening houdend met dit fenomeen. Deze meetcurve is geschikt voor metingen rond de 85dB. Bij meting in dBc wordt niet gecorrigeerd. Deze meetcurve is geschikter voor hoge volumes (>94dB). Een opmerking over vermogen (Watt) en dB's ofwel waargenomen geluidssterkte: een versterker die op 100W speelt klinkt slechts ongeveer 3x zo hard als op 10W. Dat komt doordat je gehoor volgens een logaritmische schaal reageert op luidheid.

Fletcher-Munson curves
De krommen van Fletcher-Munson laten zien dat het gehoor bij lagere volumes minder gevoelig is voor hoge en lage tonen. Tussen 1KHz en 6KHz is het gehoor extra gevoelig ("presence-gebied")

Er zijn apps voor je smartphone die als dB meter werken. Ze zijn niet erg nauwkeurig, maar geven wel een indicatie.

Naar boven

 Gehoorschade

Wat beschadigd raakt bij langdurige blootstelling aan hard geluid zijn de trilhaartjes in het "slakkenhuis" in je oor. Niet je trommelvlies, zoals wel gedacht wordt. Als er onvoldoende tijd is voor tussentijds herstel raken de trilharen definitief beschadigd. De gehoorschade is dan blijvend, genezing of herstel is niet mogelijk. Vooral gehoorschade in het middengebied van het geluidsspectrum (1-4KHz), het zogenaamde presence-gebied komt veel voor (de zgn "disco-dip"). Vervelend genoeg is dit gebied nu juist belangrijk voor de spraakverstaanbaarheid. Bij een repetitie met drums en versterkers zit je al heel gauw op 100dB, bij een popconcert of in een discotheek wel op 110dB!

Volgens de Arbo wet moet bij 80dBA gehoorbescherming aanwezig zijn. De werkgever biedt periodiek (om de paar jaar) gehooronderzoek aan. Bij 85dBA is het dragen van gehoorbescherming verplicht en moeten ruimten waar dit geluidsniveau heerst gemarkeerd zijn.

Maximale blootstelling per dag aan hard geluid:
80dBA 8 uur
83dBA 4 uur
86dBA 2 uur
89dBA 1 uur
92dBA 30 minuten
95dBA 15 minuten
98dBA 8 minuten
101dBA 4 minuten
104dBA 2 minuten
107dBA 1 minuut
110dBA 30 seconden
113dBA 15 seconden

 

Bij elke 3dB meer volume halveert dus de veilige blootstellingstijd!

Als je lang hard geluid aan je oren hebt gehad, worden ze minder gevoelig, vooral voor hoge tonen. Na een tijd rust herstelt zich dat weer, afhankelijk van de sterkte van het geluid, de duur en de rustperiode. Bij veelvuldige blootstelling is de schade echter blijvend! 20-30% van de jongeren heeft een milde tot ernstige vorm van gehoorschade! Alcohol heeft invloed op het zenuwstelsel, en daarmee ook op je gehoorzenuwen. Het maakt je oren minder gevoelig voor hoge tonen. Ga je die dan als compensatie harder zetten, dan krijg je nóg eerder gehoorschade omdat de trilhaartjes het dan zwaarder te verduren hebben. De zenuw herstelt zich weer als de alcohol is afgebroken, de kapotte trilhaartjes niet...

Naar boven

 Gehoorbescherming

Op zich vreemd, dat de PA-baas of disco-eigenaar een boel geld betaalt voor een geluids-installatie om het volume zo hoog mogelijk te krijgen en dat de bezoekers hun oren dicht moeten stoppen om het niet zo hard te hoeven horen...

In de industrie zijn gehoorbeschermers bij een geluidvolume gelijk aan dat van een popband of dicotheek absoluut verplicht. Een paar watjes hebben erg weinig effect. Je oren dichtstoppen met Ohropax (een soort kneedbare wasachtige watten) helpt al beter (5-10dB reductie). Ook siliconenrubber dopjes en kneedbare schuim proppen halen 5-10dB. Speciale oordoppen voor muzikanten zijn er ook. Ze worden op maat gemaakt voor jouw gehoorgang (zgn. otoplastieken) en laten genoeg geluid door om de muziek te horen, maar halen 10-30 dB (sommige zijn zelfs instelbaar!) van het volume af. Zo komt het volume in een veiligere zone. Je kunt deze professionele gehoorbeschermers laten aanmeten bij een gehoorappparaten-specialist. Daar kom je trouwens zónder dat je gehoorbeschermers draagt waarschijnlijk óók wel terecht, zij het een paar jaar later, en dan voor een apparaat dat het geluid versterkt, in plaats van verzwakt...

 In-Ear monitors

Steeds meer professionele en semi- (pseudo?-) professionele musici gebruiken in-ear monitor systemen. Daarbij wordt het monitorgeluid via oordopjes, vaak speciaal op maat gemaakte "otoplastieken" weergegeven. Voordeel is dat het podiumgeluid gedempt wordt, zodat bij een lagere geluidsdruk op je oren alles tóch goed hoorbaar is. Daarbij ben je dan uiteraard wel totaal afhankelijk van een goede monitormix! De meeste van die systemen zijn draadloos, werken dus met een ontvanger ("beltpack"). Prijzen variëren op dit moment van zo'n €350,- tot veelvouden daarvan per kanaal. Niet echt goedkoop dus. Voor drummers en bassisten zijn er daarbij nog de zgn. "bass-shakers", een soort luidsprekers zonder conus, die je krukzitting of een trilplaat op de vloer in beweging brengen, zodat je aanvullend op wat je hoort via je oordoppen, ook nog de bassen voelt! Zie ook de speciale pagina over inear monitors!

Naar boven

 Geschiedenis

Toen in de zestiger jaren het volume op het podium steeds hoger werd (denk oa. aan de in zwang komende Marshall-torens!) doken de eerste op de musici gerichte monitor-boxen op. Hoewel deze manier van monitoring zich intussen technisch ontwikkeld heeft, zijn er toch enkele nadelen:

  • Sterke stijging van de geluidsdruk op het podium door de vele boxen
  • Weinig scheiding mogelijk tussen de verschillende monitor-instellingen
  • Vaak ongedifferentiëerd podiumgeluid doordat de PA over de monitorboxen en backline heen te horen is
  • Monitors nemen veel podiumruimte in beslag
  • Wisselende resultaten als gevolg van ruimte-akoestiek
  • Vaak rondzing-problemen (feedback) doordat het geluid van de monitors terug komt in de microfoons
  • Een van de eerste artiesten die een alternatief bedachten, was Stevie Wonder. Geïnspireerd door de walkman gebruikte hij al in 1984 een speciaal voor hem gebouwd in-ear monitor systeem. Andere bekende artiesten zoals Phil Collins volgden dit voorbeeld al snel.

Zie de pagina over inear monitors

Naar boven

Nieuws

31 oktober 2002
BRUSSEL (ANP) - Musici en horeca-personeel kunnen in de toekomst aanspraak maken op een betere bescherming van hun oren. Europees Parlement en de vijftien EU-lidstaten zijn overeengekomen dat ook voor werknemers in deze sectoren vanaf 2008 een geluidslimiet van 87 decibel geldt.
Momenteel is er een algemene limiet van 90 decibel voor bijvoorbeeld bouwvakkers of fabrieksarbeiders. Vanaf 2006 geldt voor alle personeel een maximale gehoorbelasting van 87 decibel. Deze regeling gaat vanaf 2008 ook gelden voor de horeca- en ontspanningsindustrie, waardoor ook obers, concertmusici en dj's een betere bescherming van hun oren krijgen. De horeca- en amusementssector krijgt wel twee jaar extra de tijd om maatregelen te nemen om aan deze nieuwe limiet te voldoen. De EU-lidstaten zullen daarvoor een speciale gedragscode opstellen, na overleg met de betrokken branches. De twee besluitvormende Europese instanties zijn ook overeengekomen dat personeelsleden die bloot staan aan een geluidsbelasting van 85 decibel het recht krijgen op kosten van de werkgever regelmatig hun gehoor te laten controleren bij de dokter. Bovendien komen er preventieve tests voor risicogroepen die bloot staan een gehoorbelasting van 80 decibel of meer.

1 maart 2014: Convenant preventie gehoorschade muzieksector

Sinds 1 maart 2014 is het mede door VNPF (Vereniging Nederlandse Poppodia en Festvals) opgestelde "convenant preventie gehoorschade muzieksector" van kracht voor leden van de vereniging. Hieronder behoren een groot deel van de Nederlandse poppodia en een aantal festivals en evenementen. Dit convenant stelt dat leden zich moeten inzetten om geluidslimitering, geluidsmeting en gehoorbescherming toe te passen voor hun bezoekers. De geluidsnorm die in dit convenant is opgesteld bedraagt 103 dBA gemiddeld, gemeten over een periode van 15 minuten (Leq15). Leden dienen daarnaast gedurende het evenement logboeken bij te houden van de gemeten waardes en deze te rapporteren aan VNPF. Hiervoor bestaat speciale apparatuur die gedurende het concert de dB waarden meet en deze in een logfile bewaart.

  Links:

Naar boven

Donatie

Dit is een gratis site, die al sinds 2003 voortdurend wordt uitgebreid en geactualiseerd. Als jij ook wilt dat dat zo blijft, doe dan een donatie aan Popschool Maastricht >>

QR code https://www.popschoolmaastricht.nl:443/college_gehoor_gehoorschade.php?menu=menuSlagwerk

Bijgewerkt op: 5 November, 2023