Fender Rhodes, Wurlitzer

Op zich was de piano al een manier om een clavecimbel harder te laten klinken. Als het nóg harder moet, bijvoorbeeld om een kans te maken tegen een drumstel, zul je de piano moeten gaan versterken. Ook zou het handig zijn als je hem wat makkelijker kon transporteren. Een oplossing werd bedacht door Harold Burroughs Rhodes (1910-2000). Hij bouwde een piano met klankstaafjes in plaats van snaren die elektrisch te versterken was. Aangezien de piano door Fender in productie werd genomen (in 1965) werd hij bekend onder den naam "Fender Rhodes". Het beetje klokkenspel-achtige geluid is klankbepalend voor veel pop- en jazzmuziek uit de periode daarna. Zeker toen de 88-toetsen versie uitkwam (1970), een bestseller. Maar geen lolletje om te vervoeren: de 88 toetsen versie weegt bijna 100Kg...

Een andere beroemde elektrische piano uit die tijd was de Wurlitzer piano, ook met een typische eigen klank.

Yamaha CP70

Een nieuwe ontwikkeling kwam midden zeventiger jaren met de Yamaha CP serie (CP70, CP80) de zgn. "Electric Grand". Het waren in feite complete vleugels, maar dan wat kleiner en voorzien van ingebouwde piëzo-elementen om het geluid van de snaren op te nemen. Deze instrumenten klonken echt als een piano (vleugel), in tegenstelling tot de eigen sound van een Rhodes of Wurlitzer.

Kurzweil K250

De volgende stap was de digitale piano die werkt op basis van samples van een echte piano of vleugel. Kurzweil bracht in 1984 de K250 op de markt, die door Stevie Wonder beroemd werd gemaakt. Dit was de eerste overtuigend klinkende digitale piano.

Voorloper van het legendarische Hammond orgel was het Telharmonium van van Cahill (1900). Horlogemaker Laurens Hammond bouwde in 1935 op basis hiervan zijn orgel. Het was bedoeld als vrije tijds instrument. Het was gebaseerd op draaiende toonwielen en elektrische versterking met buizen. Met een uniek "drawbar" systeem konden boventoonverhoudingen gevariëerd worden voor eindeloos veel verschillende klankkleuren. Het instrument werd ongekend populair in jazz en pop. Een Hammond zelf geeft geen geluid, maar wordt bijna altijd versterkt via een of twee Leslieboxen met draaiende luidsprekers voor een kenmerkend levendig geluid. Er worden nog steeds Hammonds gebouwd, maar met digitale klankopwekking.

Andere elektronische orgels waren er van Wurlitzer, Yamaha, Roland, Eminent, Farfisa, Philips.

Theremin

Het eerste elektrische muziekinstrument werd in 1917 gebouwd door de rus Lev Sergeivitch Termen en heette "Theremin". Het bestond uit een kastje met een paar antennes met een toongenerator en een versterker er in. Door met je handen in de buurt van de antennes te komen kon je de toonhoogte en het volume beïnvloeden. Het wordt nog steeds gebruikt (in een iets modernere vorm). In 1928 bouwde de fransman Maurice Martenot de "Ondes Martenot", een dergelijk soort instrument, maar eenvoudiger bespeelbaar via een toetsenbord. De gebruikte techniek kwam uit de radiowereld en werkte met buizen.

Moog

De volgende grote stap is de synthesizer die Robert Moog bouwde in 1964. Baanbrekend was vooral het gebruik van VCO's en VCA's (Voltage Controlled Oscillators en Voltage Controlled Amplifiers) en geïntegreerde schakelingen (IC's) voor de klankopwekking. Hierdoor konden op een zeer flexibele wijze compleet nieuwe sounds samengesteld worden (vandaar ook de naam "synthesizer"). Dit type synthesizer heet analoog, naar de gebruikte techniek en is monofoon: er kan maar één toon tegelijk klinken. De Moog synthesizer was verder modulair, dat wil zeggen dat door het bijplaatsen van modules met bijvoorbeeld meer oscillatoren er meer mee mogelijk was. De Moog synthesizer werd vooral bekend door de LP "Switched on Bach" van Wendy Carlos in 1968. Verder waren belangrijk bands als Emerson Lake and Palmer, Kraftwerk, Jean Michel Jarre, Vangelis.

Polyfone synthesizers (bijvoorbeeld de PolyMoog) waren mogelijk met deze techniek, maar zeer omvangrijk, kwetsbaar, duur en lastig gestemd te houden.

Moog Modular (©Kevin Lightner, synthfool.com)

MiniMoog

MIDI, workstations

MIDI kwam in 1983 en zorgde voor een nieuwe impuls. Synthsesizers en andere apparatuur van verschillende fabrikanten kon nu gekoppeld worden aan elkaar en aan computers. Dat bood ongekende mogelijkheden.

Een ontwilkkeling van de laatste tijd is het zogenaamde werkstation, een synthesizer met een complete opnamestudio er in. Hiermee kun je in je eentje een complete compositie opnemen en afspelen.

Virtuele synthesizers, soft-synth

Hiermee wordt bedoeld een stuk software, dat de klanken van een orgel, piano, synthsizer of welk toetsinstrument dan ook via een computer opwekt, emuleert. Softsynths worden vaak al meegeleverd bij recording software (sequencer). Voor op het podium is er de mogelijkheid om via Midi een softsynth aan te sturen. Op het beeldscherm wordt soms een plaatje van de originele synth getoond, dat ook met de muis te bedienen is.

Mellotron

Vaak werd geprobeerd om met een synthesizer een bestaand instrument na te bootsen, bijvoorbeeld een trompet of viool. Dat lukte soms in meerdere of mindere mate. Een andere invalshoek was het Mellotron van Arturia (1963). Dat werkte met magneetbanden (tapes) met daar op opgenomen fragmenten. De banden liepen in een lus. Als je op het toetsenbord een toon of akkoord indrukte, werd het bijbehorende geluid afgespeeld. Hiermee konden bijvoorbeeld vrij goed "echte strijkers" worden gespeeld.

Fairlight CMI

De Fairlight CMI (Computer Music Instrument, 1979) was de eerste digitale sampling-synthesizer. Onbetaalbaar maar belangrijk voor de ontwikkeling. Bij dit instrument was een krachtige computer gekoppeld aan een synthesizer. Er konden al samples mee bewerkt worden. Het was een omvangrijk en vrij kwetsbaar instrument.

Synclavier

Een volgende grote stap was de synclavier, hiermee kon je zelf sounds opnemen (samplen), evt bewerken en via het toetsenbord afspelen. Het was veel handzamer en praktischer dan de Fairlight. De geluidskwaliteit was ook stukken beter door hogere sample frequenties en meer geheugen.