Snaren

Er zijn nogal wat soorten en merken snaren. Ook de prijsverschillen zijn aanzienlijk. Voor de arme muzikant een moeilijke keuze. Is duurder altijd beter? Wat zijn nu de échte verschillen? Ik probeer in dit artikel wat objectieve en ook subjectieve informatie te geven hier over.

Snaren

Snaren voor een akoestische gitaar kunnen van nylon zijn of van staal. Bij een "spaanse" gitaar zijn de hoge drie snaren compleet van nylon, de lage snaren hebben een kern van nylon vezels met een wikkeling van metaal er om. Vroeger werd ook wel darm (engels: gut) gebruikt.

Een staalsnarige akoestische gitaar heeft dus stalen snaren. De bassnaren hebben dan een wikkeling van brons, fosfor-brons of een andere legering. Bij de "Silk & Steel" snaren zit er om de stalen kern nog een laagje (kunst-?) zijdevezels voor een wat minder metalige klank.

Elektrische gitaren hebben ook stalen snaren met om de bassnaren een magnetische wikkeling van staal, nikkel of een legering. Er zijn ook flatwound snaren die in plaats van een omwikkeling met rond draad een omwkkeling van vlak draad (lint) hebben. Daardoor zijn de snaren gladder, maar ook minder flexibel, wat een donkerdere klank geeft. Veel gebruikt voor jazz gitaar.

Een elektrische basgitaar heeft ook stalen snaren, met een magnetische omwikkeling zoals bij de elektrische gitaar. De dikste bassnaren hebben een dubbele omwikkeling. Een akoestische basgitaarsnaar heeft vaak weer een omwikkeling van brons, zoals de bassnaren van een staalsnarige akoestische gitaar. Er zijn ook flatwound basgitaarsnaren, met een gladde omwikkeling van metaal of van kunststof. Die klinken erg donker, een beetje zoals een contrabas.

Er zijn bassen met verschillende snaarlengtes (mensuren, mensuur is de afstand tussen brug en topkam, dus het trillende deel van de snaar): shortscale (30"), mediumscale (32"), longscale (34"), extra longscale (36"). 1" = 1 inch = 2.54 cm. Ook allerlei tussenliggende lengtes komen voor! Snaren voor een shortscale zijn niet alleen korter, maar moeten ook dikker om even laag te klinken, zie de snaarformule hier onder. Ook is meestal de snaarspanning lager. In combinatie met de dikke stugge snaren is de klank meestal minder dan die van een longscale. Extra longscales zijn voor mensen met grote handen. Voordeel is met name dat de extra lage B snaar van een 5- of 6-snarige bas op een extra longscale beter klinkt. Bassnaren zijn omwikkeld (zie foto). Sommige bassnaren hebben een omwikkeling die stopt vóór de brugzadels. Dat kan beter klinken, maar het moet wél passen op de bas. Als de snaarbevestiging iets verder weg zit dan gebruikelijk, werkt het niet.

Een speciaal soort snaren zijn de Thomastik "John Pearse" snaren. Het zijn snaren met een nylon kern, en ze zijn allemaal met metaal omwikkeld, ook de dunne snaren. Hierdoor krijg je snaren met een vrij lage snaarspanning (ongeveer zoals bij een nylonsnarige gitaar), maar een helderder geluid. Ze worden met name veel door folk-gitaristen gebruikt. Ze zijn ook geschikt om een klassieke (spaanse) gitaar een meer "steelstring"-achtige sound te geven. Normale stalen snaren hebben zó veel meer spanning, dat zo'n gitaar kapot zou gaan.

Een aparte categorie zijn de siliconensnaren die op sommige extra kleine basgitaren (Ashbory, ukelelebas) worden gebruikt. Feitelijk een soort elastieken.

Cryogene behandeling

Verschillende fabrikanten bieden snaren aan die een cryogene behandeling hebben ondergaan. Onder andere in de vliegtuig en auto industrie wordt om metalen te harden een sterke afkoeling gebruikt met bijvoorbeeld vloeibare stikstof. Die extreme afkoeling wordt in het algemeen gebruikt om restspanningen te normaliseren of te elimineren in een stuk metaal dat is gelast of warmtebehandeld. De in cryogene behandeling gebruikte temperaturen zijn gewoonlijk lager dan -190 ° C. Metalen die met deze extreme temperaturen zijn behandeld zijn duurzamer, minder gevoelig voor breuk en gemakkelijker om mee te werken. De cryogene behandeling wordt gebruikt in vele industrieën, maar komt het meest voor in de productie van auto-onderdelen en allerlei soorten snijgereedschappen. Bij metalen snaren zorgt de cryogene behandeling voor een betere toon, minder kans op breuk en een langere levensduur.

Coating

Vanwege uiterlijk en/of levensduur van de snaren zit er nog wel eens een coating omheen. Zo heb je de snaren van oa. Elixir die een teflon coating hebben. Ze voelen iets gladder aan daardoor en roesten minder snel. Ook komt er niet zo snel vuil tussen de wikkelingen van de bassnaren. Daardoor hebben ze een langere levensduur. Als je ze niet kapot slaat tenminste!

Er zijn ook snaren met een zwarte laklaag er om (oa. DR, black beauties). Ook dat houdt het roesten tegen. Maar de laklaag laat in de praktijk toch al vrij snel los op de plaatsen waar die het meest te lijden heeft...

Vergulde snaren heb je ook (oa. Optima Gold, vroeger Maxima Gold). Die roesten ook niet snel. Ziet er ook erg chique uit, kost wél wat natuurlijk...

Gecoate snaren kunnen ook een oplossing zijn voor gitaristen met een allergie voor nikkel of koper. Die krijgen een soort eczeem van normale snaren. Met een coating er om heb je daar niet zo snel last van.

Wanneer moet je je snaren vervangen?

• Als ze knappen?
• Als ze zwart zijn geworden?
• Als ze stroef aan beginnen te voelen?
• Als ze beginnen te stinken?
• Als je ze niet meer gestemd krijgt?
• Als ze niet meer helder klinken?
• Als je je salaris krijgt?
• Als het weer voorjaar is?

Allemaal goede argumenten! Belangrijkste is natuurlijk: als ze niet meer goed klinken. Nu gaat dat slechter klinken sluipenderwijs, je went aan het steeds iets doffer wordende geluid van oude snaren. Sommige bassisten houden er zelfs van als de snaren weinig hoog meer geven... Hoe lang je met je snaren doet hangt van verschillende factoren af:

1. De kwaliteit, dikte en het materiaal van de snaren
2. Hoe je speelt
3. De aggressiviteit van je zweet
4. Hoe veel je speelt

1. Betere snaren gaan langer mee. Dikkere snaren gaan ook langer mee dan dunnere. Een setje 0.008 begint eerder slecht te klinken dan een setje 0.012! Hoe groter het aandeel ijzer in de snaar, hoe eerder hij roest. Meer nikkel zorgt bijvoorbeeld voor een langere levensduur. Hier zitten dus verschillen in. Een snaar met een hoog ijzergehalte klinkt (als hij nieuw is) wel hard en fel op een elektrisch instrument omdat de elementen op magnetisme reageren. Snaren met een coating (teflon oid.) gaan een stuk langer mee dan snaren zonder coating. Er zijn ook vergulde naren, die roesten nauwelijks. Een snaar die een cryogene behandeling heeft ondergaan gaat ook langer mee.

2. Als je erg hard aanslaat heeft een snaar meer te lijden. De elasticiteit gaat er eerder uit, als hij al niet knapt natuurlijk. Met een keihard plectrum enorm hard rossen kost je veel snaren. Ook een haakje (braampje) aan je plectrum kan je snaren kosten. Als een snaar steeds op dezelfde plaats breekt, bijvoorbeeld bij de brug, kan dat betekenen dat daar een scherp randje zit of dat de snaar niet goed vast op zijn plaats blijft liggen, maar steeds over een brugzadeltje heen en weer krast, tot hij breekt. klusje voor de reparateur.

3. Afhankelijk van wat je eet, drinkt, rookt en van je aanleg bevat je zweet meer of minder agressieve zuren die de snaren aantasten. Wat helpt is vóór het spelen je handen goed met zeep wassen en na het spelen de snaren afvegen met een droge niet pluizende doek. Verroeste snaren voelen ruw aan bij het spelen en tasten ook je fretjes aan. Op de plaatsen waar je veel speelt slijt er een groef in je frets. Repareren daarvan is duurder dan af en toe een vers setje snaren!

4. Als je elke dag uren speelt en in het weekend nog zwetend onder de spotlights staat gebruik je natuurlijk meer snaren dan als je voor je lol 2x per week een paar minuten de eerste 2 maten van de intro van "nothing else matters" vertolkt!

Grove richtlijnen voor hoe lang normale standaard snaren meegaan:

• Gitaar: 25 speel uren
• Basgitaar: 100 speeluren

Basgitaarsnaren kun je wat langer gebruiken als je ze van je bas afhaalt en een tijdje in een lauw sopje met voorwasmiddel met enzymen (Biotex oid.) legt en daarna goed afspoelt en droogt. Ze klinken (en ruiken!) dan weer een tijdje frisser. Ook gebitsreiniger werkt goed...

Prijzen

Je betaalt voor een merk, voor het fabricageproces en voor het materiaal. Bekende merken zijn vaak wat duurder. Een speciaal fabricageproces kan een snaar ook duurder maken. Soms is het de vraag of het ook bijdraagt aan de klank (als een snaar met vloeibare stikstof gekoeld is bijvoorbeeld). Er zijn snaren die van een laagje goud zijn voorzien tegen het roesten. Kost geld, maar werkt wél. Of het opweegt hangt er van af hoe snel bij jou de snaren roetsen zónder goud. Een dun laagje teflon over de snaren is een nieuwe trend, de snaren voelen wat gladder aan en er komt niet zo snel vuil tussen de wikkelingen, kost ook iets meer. De verpakking kan ook een verschil zijn. Snaren in papieren zakjes kunnen snel gaan roesten in een vochtige omgeving. In een plastic zakje met anti-corrosieve coating zijn ze beter houdbaar.

Smaak

Nou, qua klank dan! Sommigen houden van een zo helder mogelijke klank, anderen van een wat warmer geluid of zelfs een extreem dof geluid. Op een elektrisch instrument klinken snaren met veel staal (ijzer) het meest helder. Stainless steel klinkt ook helder, maar minder hard. Vernikkeld staal klinkt donkerder. Flatwound snaren (met een gladde wikkeling om de bassnaren) klinken nóg doffer.

Op een akoestische gitaar of bas klinken "bronze" (of "brass") snaren het meest helder, "phosphor bronze" klinkt wat warmer . In sommige snaren zitten vezels verwerkt ("silk", zijde) die de klank van de bassnaren iets warmer, minder scherp maken. Ook zijn er per merk wel verschillen, een kwestie van uitproberen wat je bevalt qua klank en duurzaamheid.

Snaarformule

Waarom zijn bassnaren eigenlijk dikker? Waarom zijn dikkere snaren strakker? Waarom is een basgitaar zo lang? Dat heeft allemaal te maken met de snaarformule. Daaraan zie je dat de toon (frequentie) van een snaar afhangt van:

• Lengte: hoe langer, hoe lager de toon
• De spanning: hoe hoger de spanning, hoe hoger de toon
• De massa per lengte eenheid: hoe zwaarder (dikker) de snaar, hoe lager de toon

In formule: frequentie =

Of: f = (1/2L)√(T/μ)

Frequentie (f): Hertz (trillingen per sec)
Spanning (T, tension): in Newton (delen door 9,81 voor kracht in kilogrammen) of gram*cm/s²
Lengte (L): meters
massa per lengte eenheid (µ): gram/cm

Hiervan afgeleide formules:

m = T/4Lf² (massa snaar)

L = (1/2f)√(T/μ) (lengte snaar)

T = 4μL²f² (spanning snaar)

Deze snaarformule houdt geen rekening met de stugheid van het materiaal van de snaar. Een snaar trilt in de praktijk namelijk niet precies vanaf zijn eindpunten, maar (afhankelijk van de stugheid) pas vanaf een stukje verder. Er is dus extra lengte nodig en wel meer naarmate het materiaal stugger is. Een dikkere en/of stuggere snaar heeft dus meer extra lengte nodig. Vandaar ook de lengte compensatie bij de dikkere snaren op een gitaar of basgitaar.

Vaak wordt de dikte van de snaar aangegeven op de verpakking. Er is een relatie tussen die dikte en de snaarformule:

De massa per lengte eenheid = dichtheid * π * diameter² / 4

De dichtheid (massa in gram per meter per vierkante millimeter) hangt daarbij van het materiaal af. Dichtheden van verschillende materialen die voor snaren worden gebruikt:

• 1000 kg/m³, nylon
• 1276 kg/m³, darm
• 1791 kg/m³, "carbon" (koolvezel met kunststof)
• 7800 kg/m³, ijzer
• 8600 kg/m³, brons

Spanning

Uit de snaarformule volgt dat de bij een gelijkblijvende toon (frequentie) en lengte (=mensuur) bij een grotere massa een grotere spanning nodig hebt. Met andere woorden: zwaardere (dikkere) snaren moet je strakker spannen om dezelfde toon voort te brengen.

Nylon snaren voor een klassieke gitaar, 64.8cm mensuur:

Totaal 37.4 kg trekkracht.

Elektrische gitaar, standaard set .010-.046 inch:

Totaal 46.58 kg trekkracht. Een setje .012-.053 (vaak gebruikt op een akoestische staalsnarige gitaar) geeft 74 kg trekkracht! Dat scheelt dus flink. Het betekent ook dat je je gitaar anders zult moeten (laten) afstellen voor een lichtere of zwaardere set snaren.

Stalen snaren op een klassieke (spaanse) gitaar zetten gaat zelden goed. Meestal gaat de gitaar vrij snel kapot, trekt krom of de kam laat los. Omgekeerd: nylon snaren op een staalsnarige gitaar zetten is ook geen goed idee. De snaren passen niet in de groefjes van de brug passen en de snaarspanning is zó veel lager dan die waarvoor de gitaar gebouwd is, dat je niet veel geluid meer uit je gitaar krijgt...

Zie ook: bereken de spanning van snaren bij verschillende stemmingen en snaardiktes

Snaren verwisselen

Is niet zo'n kunst, je hoeft er niet voor naar de muziekwinkel als je even een paar dingen weet.

De oude snaren kun je, als je heel zuinig bent, proberen er af te halen op zo'n manier dat je ze nog kunt hergebruiken. Makkelijker is ze met de stemknoppen los (slap) te draaien, door te knippen met een kniptangetje en dan de twee delen met enige voorzichtigheid los te halen. Als je de snaren één voor één er af haalt, kun je bij het opzetten van nieuwe zien hoe ze moeten komen te zitten. Ook is het iets beter voor je gitaar als niet eerst de hele spanning er af gaat en dan weer er op met de nieuwe snaren. Bij sommige gitaren komen brugzadels, de hele brug, topkam, snaarhouders of andere delen los als je alle snaren tegelijk los haalt. Ook dan is het handiger om de snaren één voor één te vervangen.

Bij een staalnarige akoestische gitaar zit de snaar aan de klankast vast met een plastic pin. Die kun je er uit trekken met een snaren winder (zie plaatje hiernaast). Hierin zit een uitsparing die je onder de knop kunt steken, daarna kun je de pin er voorzichtig uitwrikken. Doe dat pas als de snaar aan het andere eind los is!

Bij sommige elektrische gitaren zitten de snaren door het tremoloblok heen en moet je ze er van boven af uitduwen. Bij sommige tremolosystemen zitten ze met schroeven vastgeklemd. Die moet je dan met een passende inbussleutel los maken. Als een snaar geknapt is, zit er soms een restant van de oude snaar dat eerst weggehaald moet worden.

De nieuwe snaar haal je voorzichtig uit de verpakking, maak er niet meteen al een knik in, dat gaat straks problemen geven met monteren, zorgt soms voor een valse klank en voor een zwakke plek in de snaar. Wikkel de snaar af en maak hem vast aan de klankkast of de body. Bij een akoestische gitaar met het plastic-pin systeem, leg je de snaar in de sleuf van de pin en duw je de pin stevig in het gat. Als je nu aan de snaar trekt, moet de pin blijven zitten. Bij het stemmen van de snaar kan de pin weer iets omhoog komen, duw hem dan nóg eens stevig naar binnen.

Bij een klassieke, spaanse (nylonsnarige) gitaar gaat het vastmeken aan de brug als volgt:

Leg nu de snaar over de brug en over de topkam en draai hem 1 à 2 slagen om de as van de stemknop. Let op dat je de snaar in de goede richting aan de as maakt. De snaar moet zo goed mogelijk rechtdoor lopen van de topkam naar het stemmechaniek. Bij een gitaar met aan elke kant van de kop drie mechanieken, moet de helft van de snaren linksom en de andere helft rechtsom opgewonden worden! Trek hem nu strak en steek dan pas het einde door het gaatje in de as. Trek de snaar nu weer stevig aan en maak er evt. een knik in zodat hij niet terug kan schieten. Heel dunne stalen snaren (0.008 - 0.010) kun je nog een halve slag om de as halen en nog een keer door het gaatje steken om te voorkomen dat hij los schiet bij het stemmen. Bij nylon snaren werkt het goed als je bij het opwinden van de snaar een wikkeling over het losse einde laat gaan. Zo houdt de snaar zichzelf tegen en slipt hij niet door met strak trekken.

Draai de snaar nu aan met de snaarwinder, zo strak totdat er een toon uit komt. Als je nu gaat stemmen, let er dan op dat de wikkelingen netjes naast elkaar en van boven naar onder op het asje komen te zitten. Als je de wikkelingen als een klos schots en scheef over elkaar heen maakt, blijft je gitaar heel lang onstabiel qua stemming. Stem de snaar op je gehoor, of met een stemapparaat. Rek de snaar nu uit door er in het midden aan te trekken. Stem nu weer, enz. totdat de ergste rek er uit is.

De overgebleven uiteinden kun je afknippen met een tangetje. Bij sommige gitaren zit er een gaatje bovenin de as van het stemmechaniek. Bij die gitaren moet je de snaar eerst op maat knippen, het einde in het gaatje stoppen, de snaar knikken en in de gleuf leggen. Daarna kun je hem opdraaien. Gebruik bij bassen zo'n 5 cm extra lengte en bij gitaren zo'n 3 cm over hiervoor.

1.Straktrekken en om het asje draaien

2.Eén à twee slagen er omheen draaien

3.Snaar door het gaatje trekken en weer aantrekken

4.Opwikkelen van boven naar onder, wikkelingen netjes naast elkaar

Links

• Snaar spanning calculator
• Mechanieken
• Stemmen van gitaar en basgitaar
• Alternatieve stemmingen voor gitaar
• Gitaar afstellen (bijvoorbeeld na wisselen van snaardikte)
• Muziektonen, frequenties en stemmingen
• D'Addario met veel info over snaren in het algemeen
• Dean Markley
• Fender
• Gibson
• Pyramid Ook snaren voor allerlei antieke en exotische instrumenten
• Ernie Ball
• GHS
• Elixir met teflon coating
• Optima met gouden coating (vroeger Maxima)
• DR (oa. black beauties: zwart gecoate snaren)
• Rotosound
• Thomastik -Infeld
• John Pearse strings
• La bella
• Hannabach
• Dogal Italiaanse handgemaakte snaren
• Professor string Veel interessante info over snaren!
  

Donatie

Dit is een gratis site, die al sinds 2003 voortdurend wordt uitgebreid en geactualiseerd. Als jij ook wilt dat dat zo blijft, doe dan een donatie aan Popschool Maastricht >>

Bijgewerkt op: 19 Juni, 2024