Misverstanden en foute vertalingen

Veel literatuur over het pop en jazz instrumentarium is anderstalig. Engelse of Duitse termen worden vaak overgenomen, maar ook wel vertaald op websites en in handleidingen en dat niet altijd correct. Over de daardoor ontstane misverstanden gaat dit artikel.

Houtsoorten

De Engelse term "basswood" heeft niets met bassen te maken, maar betekent lindenhout (Duits Linde).

Rosewood is geen rozenhout: probeer van een rozenstruik maar eens wat hout te zagen! De correcte vertaling is "Palissander".

Swamp ash is geen zompig essenhout, maar hout van een es (Duits Esche) die in een moeras is opgegroeid en daarom grotere cellen heeft dan een normale es. Na drogen resulteert dat in een lichter gewicht essenhout.

Es en esdoorn zijn niet hetzelfde, esdoorn is in het Duits ahorn en in het Engels maple. Es is in het Engels ash en in het Duits Esche.

Es en els zijn óók niet hetzelfde: els heet in het Duits Erle, in het Engels alder.

Poplar is geen populair hout, ook geen populier, maar American poplar (ook: yellow poplar) is hout van de tulpenboom. Die je op zijn beurt weer niet moet verwarren met de magnolia, al zijn beide lid van de familie "Magnoliacae". Duits: Pappel.

Engels spruce is in het Duits Fichten en in het Nederlands sparrenhout. Hout van de fijnspar wordt ook vurenhout genoemd.

Hout van de grove den heet grenenhout (Engels pine) en is door de grote hoeveelheid hars ongeschikt voor instrumentenbouw.

Plywood is geen houtsoort van de ply boom, maar betekent triplex of multiplex, uit laagjes fineer samengelijmd hout. In het Duits heet dat Sperrholz.

Onderdelen van de (bas)gitaar

De neck van een gitaar of bas heet bij ons hals, niet nek of steel...

De bridge heet bij ons kam, maar die term wordt erg vaak met het woord "brug" iets te letterlijk vertaald. De brug zit eigenlijk bij de overgang bij de kop van de gitaar naar de hals toe, wat in het Engels vaak nut genoemd wordt. Als je de kam brug noemt, hoe moet je de brug dan noemen? Vaak zie je dan de term "topkam" opduiken... Andere veelgebruikte naam voor bridge is saddle (zadel).

Een nut is Engels voor een nootje, of voor een moer. In het geval van een gitaar wordt dan de moer bedoeld waarmee je de halspen (truss rod) kunt instellen. Die zit meestal bij de kop van de gitaar. Een enkele keer zit de moer om de halspen in te stellen trouwens aan de andere kant van de hals dus bij de body. Het woord "nut" wordt intussen ook gebruikt voor de brug (topkam), waar de snaren overheen lopen naar de stemmechanieken toe.

Het Duitse woord "Griffbrett" heet bij ons "toets", het is de vlakke kant van de gitaarhals, het deel dus waar je met je vingertoppen op speelt. Is al eens aangetroffen in de vertaling "greepplank"!

Het Engelse woord "dovetail" is geen duivenstaart, maar heet bij ons "zwaluwstaart" en is een bepaalde houtverbinding die wordt gebruikt bij het verlijmen van een gitaarhals.

De trussrod is in het Nederlands de halspen of spanstang. Duits Halsstab.

Het Engelse "action" duidt de ruimte aan tussen de snaren en de hals. Het betekent in dit verband dus "speling" of "snaarhoogte", niet vertalen met "actie" dus!

Wijd verbreid is het fabeltje dat snaren voor strijkinstrumenten en gitaren vroeger van kattendarm werden gemaakt. Het misverstand is ontstaan door het Engelse woord "catgut" voor het materiaal van deze snaren. Maar dat woord is een verkorting van "cattle gut": vee darm. In de praktijk is het schapen- of geitendarm.

Tremolo, vibrato

In de muziek is tremolo een snelle variatie in geluidssterkte, bijvoorbeeld door met een strijkstok snel heen en weer te strijken op één toon (viool, cello, contrabas) of door met een plectrum snel dezelfde toon te herhalen (mandoline).

Vibrato is een snelle verandering in toonhoogte. Op strijkinstrumenten bereikt door snel met de linkerhand heen en weer te bewegen, of met de stem (opera!).

Helaas... Toen Leo Fender een mechaniek op een gitaar monteerde om de toonhoogte subtiel te variëren, noemde hij het een tremolo! Het had natuurlijk vibrato moeten heten.

Om de verwarring compleet te maken bouwde men in sommige buizenversterkers een voorziening in om de geluidssterkte in snel tempo te variëren, tremolo dus. En... je raadt het al... bij die knop kwam dan weer regelmatig "vibrato" te staan.

# b, kruisen en mollen

De Engelse muziekterm sharp betekent niet scherp, maar kruis (#). Flat betekent niet vlak of plat, maar mol (b).

Een mol heet in het Duits "Be", een kruis "Kreuz".

Duits

Het Duitse woord "Moll" betekent "mineur" en niet "mol". Majeur heet in het Duits "Dur".

Onze B heet in Duitsland "H" en onze Bes heet "B". "H moll" is dus niet Bes, maar B mineur. Héél verwarrend, en zeker omdat Duitse rockers en jazzers dan vaak weer de Amerikaanse benamingen B en B flat voor respectievelijk B en Bes gebruiken.

Het Duitse woord "Posaune" betekent trombone, geen bazuin.

Harp

Een blues mondharmonica wordt in Amerika bluesharp genoemd, soms kortweg "harp". Een "harp player" in een bluesband bespeelt dus heel iets anders als onze harp! Verwarrend genoeg heet onze harp in het Engels ook harp...

Bekken, cimbaal, cymbal, cimbalom

Een bekken (meervoud: bekkens) is in de muziekwereld een slaginstrument dat er uit ziet als een grotere of kleinere ronde metalen (bronzen) schijf, meestal op een statief. Bij een drumstel worden ze met de stokken bespeeld. In de klassieke muziek ook door 2 bekkens tegen elkaar te slaan. Het Engelse woord voor zo'n bekken is "Cymbal", dat dan vaak als "Cimbaal" wordt vertaald. Duits: Becken, Frans: cymbales.

Een cimbalom is óók een muziekinstrument. Het ziet er uit als een houten trapezoïde klankkast met een heleboel snaren. Er wordt dmv een soort hamertes op gespeeld, oa gebruikt in zigeunermuziek en oosterse muziek. Als we nu die cymbalom ook gaan vertalen naar "cimbaal" is de verwarring compleet...

Overige

Een fagot heet in het Engels bassoon. Het Engelse woord "fagot" bestaat ook, maar is een scheldwoord: "flikker"...

Het Engelse woord "recorder" is vooral bekend in de betekenis van een apparaat om mee op te nemen, zoals bijvoorbeeld in cassetterecorder, maar wordt ook gebruikt in de betekenis van "blokfluit". Het Engelse flute betekent dwarsfluit.

Het instrument "French horn" heet bij ons gewoon hoorn. Het Engelse (Amerikaanse) "horn" is een verzamelnaam voor allerlei metalen blaasinstrumenten zoals trompet, trombone, saxofoon enz.

Een "upright bass" is geen "rechtop staande bas", maar een contrabas. Ook is een "double bass" geen dubbele bas, maar een contrabas.

"In harmony" zingen is niet het tegenovergestelde van vals zingen. Het is ook niet zingen samen met de blazers van de harmonie, maar betekent meerstemmig zingen of tweede stem zingen.

Een "gooseneck microphone" is in het Nederlands een zwanehals microfoonstatief, geen ganzenhals dus.

Het Engelse woord "key" betekent in de muziek "toonsoort" en niet sleutel. Onze muziekterm "sleutel" is in het Engels "clef".

Het Engelse "scale" is geen schaal, maar een toonladder. Duits: Tonleiter of Skala, Frans gamme.

Het Engelse "score" kan hetzelfde betekenen als in het Nederlands, maar het staat ook voor partituur of bladmuziek.

Geluidstechniek

Als er "gain" bij een knop staat gaat dat niet over hoeveel je verdient of hoeveel winst je maakt, maar het betekent "versterking".

In Amerika is een "tube" een radiobuis, of kortweg buis, zoals die in buizenversterkers (tube amps) gebruikt worden. In Engeland heet zo'n ding een "valve". Vaak foutief vertaald als "ventiel". Een valve op een blaasinstrument is wél een ventiel.

Een "solid state amplifier" is geen "vaste toestand versterker" maar een halfgeleider versterker, dus met transistors en/of ic's in plaats van met buizen.

De verbinding met aarde heet in Amerika "ground" en in Engeland "earth".

"A short" of "short circuit" is een kortsluiting. Een "circuit breaker" is een zekering, die bij kortsluiting of overbelasting een verbinding verbreekt, ook wel fuse genaamd.

Als een appparaat is opgebouwd uit "discrete components" zijn dat geen onderdelen waarover je geheimzinnig moet doen, maar het betekent dat er geen ic's (geïntegreerde schakelingen, integrated circuits) worden gebruikt, maar alleen losse weerstanden, condensators, transistors, enz.

Het Nederlandse woord galm of nagalm heet in het Engels reverberation, of kortweg reverb. Een bepaald type galm, dat van een hal of zaal (=hall), heet in die taal "hall". Het Duitse woord voor nagalm is "Hall" of "Nachhall". Galm is een diffuus geluid dat bestaat uit heel veel weerkaatsingen. Je hoort galm als je in een grote kerk in je handen klapt.

Echo is een letterlijke herhaling van een geluid. Bijvoorbeeld door weerkaatsing via een bergwand op grote afstand. Geluid legt 340m/sec af, als de bergwand dus op 340m/2=170m afstand staat, hoor je de echo na precies 1 seconde. Echo heet in het Engels ook echo, of ook wel delay (letterlijk: vertraging).

Het Engelse "pot" betekent niet pot of marihuana als het om elektronica gaat, maar potentiometer of kortweg potmeter, een variabele weerstand.

Tips?

Ben je nog meer kromme of foute vertalingen tegengekomen of andersoortige taal-misverstanden op het gebied van muziek of geluidstechniek? Laat het even weten via het contactformulier, dan vermelden we die ook!

Contactformulier >>

Popschool Maastricht