Akkoordsymbolen

Er is helaas geen uniform systeem van akkoordsymbolen, zodat er vaak misverstanden mogelijk zijn over de interpretatie ervan. Akkoordsymbolen werden aanvankelijk alleen gebruikt voor de allersimpelste muziek, om snel een begeleiding schetsmatig te noteren. Liedjes met 3 of 4 akkoorden kon je dan snel even vastleggen. Naderhand werden de symbolen ook in jazz gebruikt. Omdat daar vaak met ingewikkelde akkoorden wordt gewerkt moest het systeem uitgebreid worden. Dat gebeurde niet altijd op een consequente manier.

Historie: basso continuo

De verkorte notatie van begeleidingsakkoorden heeft een lange geschiedenis: in de baroktijd (grofweg 1600-1750) gebruikte men al een systeem dat "becijferde bas" ofwel "basso continuo" werd genoemd. Hier werd alleen een bastoon genoteerd (in notenschrift) met evt enkele cijfers om de andere akkoordtonen aan te geven. Een begeleider werd veel vrijheid gegund bij de uitvoering. Gangbare begeleidingsinstrumenten waren: clavecimbel, spinet, luit, theorbe, orgel, harmonium.

Doordat de muziek in de loop van de tijd steeds complexer werd, ging men op den duur over op het noteren van álle door de begeleiders te spelen noten.

Basso continuo partij (in de F-sleutel) met de zang erbij (in de G-sleutel)

Nashville number system

Dit is een systeem dat sinds de vijftiger jaren wordt gebruikt, met name in de Amerikaanse Country Music. Het is een relatief systeem dat de akkoordtrappen in cijfers noteert. Toevoegingen, alteraties etc zijn ook mogelijk, maar ik ga daar op deze plaats niet veel verder op in. Deze notatie vergt dus wat rekenkunst van de begeleider, maar hetzelfde stuk in een andere toonaard spelen kan zonder het opnieuw, getransponeerd, op te schrijven.

Voorbeeld Rocketman (Elton John) in C:

Verse: ||: Am | D | Am | D |

    | F C/E | Dm F/C | G/B | '/. :||

Chorus: | C | F | C | F C/E |

    | D | F | C |...

Wordt in Nashville Number System:

De strepen onder akkoorden geven de duur aan: twee akkoorden met een streep er onder betekent dan dat deze twee akkoorden in één maat gespeeld worden, ieder 2 tellen. Een andere manier om dit te doen is dmv puntjes: 4.1/3. 2. 4/1. een puntje betekent dan nóg een tel hetzelfde akkooord.

Vaak worden de toontrappen in het Nashville number system met Romeinse cijfers genoteerd, met maatstrepen wordt dit voorbeeld dan dus:

Verse: ||: VI- | IImaj | VI- | IImaj |

    | IV I/3 | II- IV/1 | V/7 | V/7 :||

Chorus: | I | IV | I | IV I/3 |

      | IImaj | IV | I |...

Variant: mineur akkoorden met kleine letters en majeur akkoorden met hoofdletters: ||: vi | II | vi | II | enz. Nog een variant: mineur akoorden met achtervoegsel "m" en majeurakkoorden zonder achtervoegsel: ||: VIm | II | VIm | II :||

Moet een toontrap verhoogd worden, dan gaat dit dmv een mol of kruis: bIImaj7 is in de toonsoort C een Dbmaj7 en in de toonsoort A een Bbmaj7. Een bIIIdim akkoord is in de toonsoort D een Fdim en in de toonsoort Eb een Gbdim.

Moderne akkoordsymbolen

Enkele tips voor eigen gebruik:

• Gebruik geen + teken en geen - teken. Dat betekent namelijk in sommige systemen een verhoging resp. verlaging, bij andere is + weer een teken voor een toegevoegde toon, staat - voor mineur, enz. Niet gebruiken dus.
• Als er toevoegingen in een akkoord zitten, noteer ze dan allemaal. Vaak vind je akkoordsymbolen als "D9", wat dan meestal betekent D F# A C E, maar het zou ook D F# A E kunnen zijn (Dadd9) of D F# A C# E (Dmaj7/9). Schrijf dus liever D7/9.
• Schrijf een mol of kruis áchter de letter en vóór het cijfer. Indien nodig met een slash er tussen: Db/#5
• Gebruik scheidingstekens "/" om misverstanden te vermijden over wat bij wat hoort: D#5 (Dis 5, powerchord met de tonen D# en A#) is iets anders dan D/#5 (D F# A#, een D akkoord met een #5).
• Bij een omkering of ander "slash-chord" geef je de bastoon aan achter de laatste "/": D/F# is een D akkoord met een F# als bastoon. Uitspraak: D over F#.
• Polychords, dus akkoorden óp akkoorden, schrijf je door onder een horizontale streep het basisakkoord te schrijven en boven die streep de "upper structure". Voorbeeld:
  Am is (van laag naar hoog) G B D F A C E
  G7
  Je zou overigens ook kunnen schrijven G7/9/11/13
• Bij uitgebreide akkoorden wordt de kwint, als die rein is, vaak niet gespeeld. Ook kun je als je met een bas-instrument samen speelt de grondtoon weglaten. Je krijgt dan een "No root" akkoord. Als er veel alteraties (verhogingen en/of verlagingen) en toevoegingen in een akkoord zitten, speelt de ligging een cruciale rol voor de klank: speel de toevoegingen en alteraties niet te laag. Wijde liggingen klinken dan meestal het best.

Basisklanken:

De X staat voor de grondtoon, dus C of G# of Bb, enz.

Let op: de intervallen worden altijd berekend aan de hand van de majeurladder gebouwd op de grondtoon van het akkoord.

Voorbeeld: een Ebsus4 akkoord. De Eb majeur ladder is: Eb F G Ab Bb C D Eb. De tonen zijn 1 4 5 en dus: Eb Ab Bb.

Uitzondering: de 7 uit de toonladder wordt als "maj7" in het akkoordsymbool weergegeven en de b7 uit de toonladder als 7 in het akkoordsymbool:
Eb7 = 1 3 5 b7 = Eb G Bb Db
Ebmaj7 = 1 3 5 7 = Eb G Bb D

Onlogisch is het dus dat als er "m" of "min" staat dit betrekking heeft op de terts (die is dan b3) en als er "maj" staat, dit betrekking heeft op de septiem (die is dan 7 ipv b7). Zo bestaat het schijnbaar tegenstrijdige akkoord Xmmaj7 met daarin dus een kleine terts en een grote septiem, bijv.: C Eb G B.

Het dim (diminished) akkoord komt in de praktijk vrijwel altijd voor als de 4-klank 1 b3 b5 bb7. De bb7 (dubbel verlaagde septiem, ofwel verminderde septiem) is enharmonisch gelijk aan de 6, je kunt dus ook schrijven 1 b3 b5 6. Xdim7 is op zich een meer correcte schrijfwijze dan Xdim, het is immers een septiemakkoord. Omdat het gaat om een verminderde septiem zou dan Xdimb7 de juiste, consequente, naam zijn, maar die notatie komt niet voor... In het dagelijks gebruik worden de notaties Xdim en Xdim7 door elkaar gebruikt.

Achtervoegsels:

De aanduiding NC betekent: No Chord. Dit houdt in dat de evt erop volgende letters als losse tonen en niet als akkoorden moeten worden gespeeld.

Afwijkende notaties

Er zijn heel veel andere notaties. Hier onder volgen er enkele:

• Δ staat voor maj7
• M, MAJ of maj staat voor majeur
• m, min of - staat voor mineur
• +, of aug staat voor overmatig ofwel #5 (Engels: augmented)
• o, °, dim staat voor verminderd ofwel m/b5/6 (Engels: diminished)
• ø, of Ø staat voor halfverminderd ofwel m7b5 (Engels: half diminished)
• dom staat voor dominant: een akoord met grote terts en kleine septiem
• In met name oude Duitse muzieknotatie kom je een H akkoord tegen. Die H is onze B, de Duitse B is dan onze Bb (Bes). Verwirrend ist das!

Links

• Chord symbol notation (Carl Brandt, Clinton Roemer 1976) Voorstel voor een consequent systeem (5.4 Mb PDF)
• Akkoorden en toonladders
• Akkoorden bij toonsoorten
• Akkoorden op piano
• Gitaarakkoorden
• Akkoorden op je gehoor leren herkennen
• Basso continuo
• Nashville number system

Donatie

Dit is een gratis site, die al sinds 2003 voortdurend wordt uitgebreid en geactualiseerd. Als jij ook wilt dat dat zo blijft, doe dan een donatie aan Popschool Maastricht >>

Bijgewerkt op: 14 November, 2024