Powerchords

Hoe zitten powerchords in elkaar? Waarom klinken ze zo vet? Hoe kun je powerchords spelen op je gitaar? Kun je ze ook op andere instrumenten spelen?

Antwoorden op deze vragen vind je hier!

Waarom powerchords en hoe speel je ze?

Als je op een elektrische gitaar met een overstuurd geluid (overdrive distortion, fuzz, versterker met veel gain) akkoorden speelt, zul je ontdekken dat de normale akkoorden als Em, Amaj7 en dergelijke als een brei gaan klinken. Ze zijn nauwelijks of niet meer herkenbaar. Ook ontdek je dat dat nog erger wordt als de gitaar niet heel zuiver gestemd is. De oorzaak is dat boventonen en verschiltonen door de oversturing veel meer hoorbaar worden en bij de meeste akkoorden elkaar in de weg zitten. De enige akkoorden die overeind blijven, ook bij zware vervorming, zijn akkoorden die alleen uit grondtonen en kwinten bestaan: powerchords.

Voorbeelden van de meest gebruikte powerchords:

   F5  Bb5   Eb5     F5   Bb5    E5 A5 D5     E5  A5  D5
e-----------------|-----------|------------|-------------|
B-----------------|-----------|------------|----------3--|
G------------3----|-------3---|--------2---|------2---2--|
D------3-----1----|--3----3---|-----2--0---|--2---2---0--|
A--3---1----------|--3----1---|--2--o------|--2---0------|
E--1--------------|--1--------|--0---------|--0----------|

De F5, Bb5 en Eb5 akkoorden zijn opschuifbaar en dus geschikt om ook andere toonhoogtes te spelen. De E5, A5 en D5 in deze voorbeelden kun je alleen in die positie spelen, omdat er open snaren in voorkomen. De driestemmige akkoorden speel je met vingers 1, 3 en 4 dus met wijsvinger, ringvinger en pink. Zorg dat je met de binnenkant van je wijsvinger de niet gebruikte snaren afdempt door ze lichtjes aan te raken. Dat voorkomt lelijke bijgeluiden. Bij de power chords met open snaren is dempen lastiger. Dat wordt dus nóg preciezer mikken met aanslaan, of een versie gebruiken zonder losse snaren, je kunt A5 spelen als x022xxx maar ook als 577xxx en dan is dempen makkelijker.

Powerchords worden ook vaak "muffled" ("palm mute", enigzins gedempt) gespeeld. Je legt dan de rechter rand van je rechterhand op de laatste halve centimeter van de snaar op de brug van je gitaar. Als je het goed doet, op de juiste plaats en met de juiste druk, krijg je een wat doffer en zachter klinkend akkoord, dat nog wél qua toonhoogte herkenbaar is. Te veel dempen en je hoort alleen "plok plok", te weinig dempen heeft geen of nauwelijks effect. Meestal worden hiervoor alleen neerslagen (downstrokes) gebruikt met het plectrum.

Door af te wisselen met wel en niet gedempte aanslagen kun je een ritme wat dynamischer laten klinken. Een vaak gebruikt patroon is:

Hierbij betekent een kruisje muffled (palm mute) en een normale notenkop niet muffled. Speel alle noten even lang.

Een ander effect is mute (spreek uit: "mjoet") of "dead note". Hierbij demp je de snaren die je aanslaat echt af zodat je alleen een percussief geluid zonder echte toonhoogte hoort. Dat afdempen kan met de vingers van de linkerhand door de snaren licht aan te raken en/of net je rechterhand door tegelijk met het aanslaan de rand van de hand op de snaren te leggen. Een bekend patroon:

Hierbij betekent een kruisje muten en een normale notenkop niet muten. De muted slagen vallen vaak op de slagen van de snaredrum, op tel 2 en 4 van de 4/4 maat.

Helaas worden de termen mute en muffle vaak door elkaar gebruikt, maar er is dus wel degelijk een verschil: een muted toon of akkoord klinkt als een percussief geluid zonder echte toonhoogte. Een muffled toon of akkoord klinkt wat zachter en wat doffer, maar blijft wel herkenbaar.

Er zijn meer manieren om powerchords te spelen, je vind ze hier onder. In noten en in tab.

Powerchords op gitaar

Hier boven zie je in noten en in tab de verschillende manieren om C5 te spelen op de gitaar. In de praktijk worden vooral van de 2-stemmige de derde variant, van de driestemmige de derde variant en van de 4-stemmige de tweede variant gebruikt. De powerchords worden gebruikt als begeleiding, maar ook als powerchord riffs. De meest beroemde powerchord riff is ongetwijfeld "Smoke on the water" van Deep Purple, maar er zijn talloze andere.

Smoke on the water

e---------------------------------
B---------------------------------
G--0-3-5--0-3-6-5--0-3-5--3-0-----
D--0-3-5--0-3-6-5--0-3-5--3-0-----
A---------------------------------
E---------------------------------

Makkelijk powerchords spelen

Als je de laagst klinkende (6e, E) snaar van je gitaar in een D stemt, dus een hele toon lager dan normaal, krijg je als je de laagst klinkende 3 snaren aanslaat een D-powerchord met de tonen D, A en D. Je kunt nu andere powerchords spelen door met je wijsvinger deze 3 snaren tegelijk in te drukken op andere posities. Positie 1 klinkt nu als een Eb5, positie 2 als een E5, enzovoorts. Let er wél goed op dat je de andere 3 snaren dempt met de binnenkant van je wijsvinger om bijgeluiden te voorkomen. Deze stemming wordt vaak "Drop D" genoemd.

Verschiltonen, zwevingen

Als je een enkele toon speelt op je gitaar, of op een ander instrument, breng je lucht in trilling die je oren dan kunnen waarnemen. Als je die trilling in een grafiek zet met horizontaal (x-as) de tijd en verticaal (y-as) de uitslag (amplitude, luchtdrukfluctuaties) dan zie je een zich in de tijd herhalende sinus, de grondtoon. In de praktijk zitten er wat bultjes en deukjes in, dat zijn de boventonen. Die bepalen de klankkleur (timbre) van de toon en zijn per instrument verschillend. Zo zal dezelfde C op een gitaar anders klinken dan op een klarinet, maar de grondtoon is bij beiden gelijk en sterker dan de boventonen.

Speel je nu 2 tonen tegelijk, dan wordt de situatie ingewikkelder: de ene grondtoon brengt de lucht in trilling en de andere nóg een keer. Het resultaat is (als we de zwakkere boventonen even buiten beschouwing laten) een optelling van 2 sinussen. Je kunt ook zeggen: de ene sinus moduleert de andere, geluidstechnisch/natuurkundig: intermodulatie. Wiskundig kun je aantonen dat door deze intermodulatie een extra sinus ontstaat met als frequentie het verschil van de twee.

Voorbeeld: toon 1 heeft een frequentie van 100 trillingen per seconde (=100Hz) en toon 2 een van 105Hz. De twee tonen klinken tegelijk. Dan ontstaat er een verschiltoon van 5Hz. Dat is te laag om als muziektoon gehoord te worden. We horen dit als een zweving, 5 maal per seconde horen we het totale geluid harder en zachter worden. Deze zwevingen kun je gebruiken bij het stemmen van een instrument. Hoe dichter de twee tonen bij elkaar komen, hoe langzamer de zweving. Zijn de twee tonen precies gelijk, dan hoor je geen zweving meer.

Vanaf ongeveer 20Hz frequentieverschil wordt de zweving zó snel, dat je hem als extra toon gaat horen: de verschiltoon. Als toon 1 bijvoorbeeld 100Hz is en toon 2 150Hz, dan hoor je bij het tegelijk klinken daarvan behalve deze twee tonen nog een, zwakkere, toon van 50Hz. 100Hz is ongeveer een G, 150Hz een D, de extra toon van 50 Hz is dan ook een G, maar een oktaaf lager dan toon 1 en laat het power akkoord G5 uit dit voorbeeld extra vet, extra zwaar klinken. Bij alle powerchords worden door de verschiltonen extra tonen opgewekt die deels overlappen met de tonen die je speelt, maar deels ook extra zijn.

Nog een voorbeeld: een toon van 100Hz (ongeveer een G) en een van 75Hz (de D onder deze G) leveren een verschiltoon van 25Hz, dat is weer een G, maar 2 oktaven lager dan de G van 100Hz!

Wil je zelf gaan rekenen, een oktaaf krijg je door verdubbelen of halveren van een frequentie. Een kwint door verdrievoudigen en vervolgens eventueel oktaveren door verdubbelen of halveren.

Grondtoon, oktaaf en kwint in grafiek
(c)Chris Cambré

In onderstaand geluidsvoorbeeld hoor je 2 verschillende tonen waarvan de laagste omhoog wordt geduwd (bend) totdat hij even hoog is als de andere. Duidelijk is de verschiltoon te horen die daardoor steeds lager wordt. Doordat het geluid overstuurd wordt (vervormd dmv overdrive, distortion, fuzz) is de normaal zwak klinkende verschiltoon beter te horen dan met een clean geluid.

Akkoorden, intervallen

De definitie van een akkoord is: 3 of meer van elkaar verschillende tonen die tegelijk klinken. Oktaafverdubbelingen gelden hierbij niet als extra toon. Volgens deze definitie is een powerchord, dat immers alleen bestaat uit een grondtoon en een kwint, geen akkoord, maar een interval. Tóch wordt het in de muziekpraktijk een akkoord genoemd, met als akkoordsymbool X5. Enigszins verwarrend, want bijvoorbeeld D/#5 is een D akkoord met een verhoogde kwint, dus met de tonen D F# A# en D5 is alleen maar D en A, eventueel met verdubbelingen als D A D.

Bereken de kwinten

Powerchords berekenen
Grondtoon:
Kwint:

Wat kun je hier mee? Stel je wilt weten welke tonen er in een G5 akkoord zitten. Stel dan de grondtoon in op G en je ziet als kwint D verschijnen. G5 bestaat dus uit G's en D's.

Popschool Maastricht