Pluggen, stekkers, connectors

Als je op een podium muziek maakt ben je afhankelijk van alle verbindingen tussen microfoons, mixers, versterkers, enzovoorts. Als je nagaat hoeveel verbindingen er nodig zijn voor een optreden, is het eigenlijk een wonder dat het nog zo vaak goed gaat! Toch zijn de kabels, stekkers, pluggen, connectors en snoeren meestal de grootste bron van storingen. Hier een pagina met de meest gebruikelijke pluggen in de muziek-business, info over de aansluitingen en wat tips.

Zie ook: Solderen, Kabels, snoeren, PA-techniek, PA huren of kopen, microfoons, microfoonstandaards, stroom, spanning, vermogen, weerstand, MIDI kabels en pluggen , Brom, ratel, kraak, ruis, storing

We maken voor ons doel een hoofdindeling in 4 soorten:

  • Laag signaal (microfoon, gitaar ed.): XLR, Jack, Cinch
  • Hoog signaal (luidsprekers): Speakon, XLR, Jack
  • Netsnoeren, voeding (9V=, 230V~, krachtstroom 360V~): Randaarde, Netstekker, CEE krachtstroom
  • Digitaal (MIDI, computer): DIN MIDI, Firewire, DMX, Ethernet

 Laag signaal

XLR

Ook wel "Cannon" plug genaamd, naar de oorspronkelijke fabrikant. XLR was aanvankelijk een type: "Cannon X" werd "Cannon XL" (Latch, vergrendeling) en daarna XLR (X, Latch, Rubber vanwege de rubber afdichting). Deze worden in de 3-polige uitvoering standaard voor microfoons gebruikt. In de "vrouwtjes"-pluggen (met de gaatjes) komt het signaal binnen. Deze worden dus op de microfoon gestoken. Aan de andere kant zit een mannetje. Die plug gaat in het mengpaneel. Een XLR kabel kun je simpel verlengen door er een volgende aan te klikken. De pluggen hebben het voordeel dat ze gezekerd zijn, ze zitten aan de microfoon en aan elkaar vast geklikt zodat ze niet vanzelf los kunnen gaan. Bij aansluiten maakt eerst pin 1 (aarde) contact. Dat voorkomt brommen tijdens het aansluiten. Bij loskopppelen wordt de aarde als laatste losgekoppeld. XLR wordt ook wel voor luidsprekers gebruikt, maar dan wél met een andere kabelsoort!

Mini XLR (kleiner formaat) stekkers worden onder andere bij beltpacks van zendmicrofoons gebruikt en bij dasspeld microfoons.

Verbindingen XLR (Europese norm, EIA standaard):

  • pin 1 = aarde / afscherming
  • pin 2 = signaal +
  • pin 3 = signaal -

NB.: Bij sommige oudere Amerikaanse apparatuur:

  • pin 1 = aarde / afscherming
  • pin 2 = signaal -
  • pin 3 = signaal +

Hiernaast zie je verschillende speciale XLR stekkers:

  • Een met een schakelaar: die onderbreekt het signaal, voor bijv. microfoons die zelf geen schakelaar hebben
  • Een combo ingang waar je zowel een stereo jack als een XLR male stekker in kunt steken
  • Een XLR plug die je met een schuif van male in female kunt veranderen (!)
  • Een haakse XLR plug

XLR pluggen

xlr female met schakelaar

combo xlr/jackCombo input

XLR female-male omschakelbaar
Male-female switchable

XLR haaks
Haakse XLR male

Jack

Ook "phone" plug genoemd. Oorspronkelijk nl. gebruikt in telefooncentrales! Vandaar de naam: Telephone Plug. Standaard plug voor gitaren, keyboards, effectapparatuur, koptelefoons, randapparatuur ed. Soms ook voor luidsprekers, maar dan wél met een andere kabelsoort! In veel soorten en kwaliteiten verkrijgbaar: met metalen en met plastic behuizing, geklonken en gegoten constructies, haakse en rechte modellen.

Een speciale plug is de "Silent plug" van Neutrik: een schuifbaar ringetje sluit het signaal kort dmv een combinatie van een magneetje en een reed-relais. Als de plug wordt ingestoken schuift het ringetje naar binnen en wordt de kortsluiting opgeheven. Hiermee worden knallen en bromtonen bij het inpluggen van bijvoorbeeld gitaren voorkomen, geniaal! Haaks en recht leverbaar. Niet voor luidsprekers gebruiken!!!

Verbindingen mono jack:

  • Tip = signaal
  • Sleeve = aarde / afscherming

Verbindingen stereo jack (TRS jack), ook gebruikt voor insertkabels:

  • Tip = send (of links of signaal +)
  • Ring = return (of rechts of signaal -)
  • Sleeve = aarde / afscherming

Let op: send en return kunnen ook verwisseld zijn (oudere apparatuur).

Afbeelding onder: Neutrik TimbrePlug met schakelbare condensators voor klankaanpassing bij gebruik als gitaarkabel.

Jack pluggen
Silent plug

Neutrik TimbrePlug
Timbre plug met klankaanpassing

Bantam Ziet er uit als een dunnere versie (4,4mm dik ipv. 6,3mm) van de jackplug. Wordt oa. gebruikt in TT patchpanels in de studio. Daarom ook wel TT (van: Tiny Telephone) plug genoemd. handig wegens plaatsbesparing. "Zelfreinigend": als de plug ooit slechter contact maakt is enkele keren in- en uitpluggen de remedie. Bantamplug
Mini jack Jack plugjes van 3,5mm of 2,5mm worden vaak gebruikt als koptelefoonplugjes in draagbare audio apparatuur, smartphones, tablets en laptops. Ze worden ook wel miniatuurjacks resp. subminiatuurjacks genoemd. Aansluitingen: idem als Jack. Mini jackpluggen
Cinch

Ook wel RCA-plug, phono plug of tulp-plug genaamd. Wordt vooral in thuis-stereo installaties gebruikt. In de professionele PA-wereld ongebruikelijk, zeker de plastic uitvoering. Nadelen: kwetsbaar, slechte trekontlasting, aarde maakt vaak als laatste contact bij inpluggen. Cinch pluggen komen ook voor in DJ installaties.

Verbindingen:

  • Tip = signaal
  • Huls = aarde
Plastic Cinch plug
Professionele RCA plug
Professioneel RCA chassisdeel
DIN plug

Voor écht oude geluidsapparatuur! Je vindt nog wel eens een oude Dynacord Eminent zangversterker, een oude taperecorder of zo met DIN ingangen voor de audio. Voor consumenten apparatuur is DIN lang in zwang geweest. Nu is daar de Amerikaanse cinch (ofwel tulp, ofwel RCA) aansluiting voor in de plaats gekomen.

5 polige DIN pluggen ("diodekabel") waren berucht onder de zelf-soldeerders: het is een enorm gefriemel om de 5 vlak bij elkaar liggende pennen aan een draadje te solderen zonder kortsluiting te maken. Dan had je het netjes klaar, met krimpkousjes en al, en raad eens wat daar op tafel voor je lag? De behuizing ja! Die had dus eerst op de kabel moeten worden geschoven, grrrr...

Er zijn veel soorten DIN pluggen, maar voor audio werden vrijwel alleen 3-polige en 5-polige 180° DIN pluggen gebruikt. De pennen zijn genummerd en de nummers staan op de plug.

Aansluitingen 3 polige 180° DIN plug:

  • pen 1: Rechter kanaal
  • pen 2: Afscherming/aarde/nul
  • pen 3: Linker kanaal of mono kanaal

Aansluitingen 5-polige 180° DIN plug (bedoeld voor tape recorders (let op de nummering die op de plug staat!):

  • pen 1: L naar tape (opname)
  • pen 4: R naar tape (opname)
  • pen 2: Afscherming/aarde/nul
  • pen 3: L naar versterker (afspelen)
  • pen 5: R naar versterker (afspelen)

Tegenwoordig wordt de 5-polige DIN plug nog alleen maar voor MIDI gebruikt, niet meer voor audio. Zie hier onder bij "Digitaal". De 3 polige plug is er helemaal niet meer. DIN staat trouwens voor "Deutsches Institut für Normung".

5-polige DIN plug

3-polige DIN plug

5-polig DIN chassisdeel

5-polige DIN plug aansluitingenAansluitingen DIN plug

Banaanstekkers Banaanstekkers, zo genoemd vanwege de banaanvormige veren die de plug vastklemmen in de ingangsbus, vind je nog in heel oude radio's (voor de pick-up ingang!). Ze worden ook nog wel in de HiFi techniek gebruikt, voor luidsprekeraansluitingen. Ze passen, heel gevaarlijk, ook in het stopcontact, maar zijn daar niet voor bedoeld of geschikt! (kerstboomlampjes...) Banaanstekkers
Harting 108p multiconnector

Wordt gebruikt voor het aansluiten van multikabels. Veel gebruikt is de 108-pens Harting connector, voor max. 36 kanalen. Wordt tegenwoordig meestal volgens de Ampco/NOB norm aangesloten:

Harting 108-pens, Ampco/NOB codering
  pin 3 pin 2 pin 1 pin 1 pin 2 pin 3  
XLR1 1 19 37 55 73 91 XLR2
XLR3 2 20 38 56 74 92 XLR4
XLR5 3 21 39 57 75 93 XLR6
XLR7 4 22 40 58 76 94 XLR8
XLR9 5 23 41 59 77 95 XLR10
XLR11 6 24 42 60 78 96 XLR12
XLR13 7 25 43 61 79 97 XLR14
XLR15 8 26 44 62 80 98 XLR16
XLR17 9 27 45 63 81 99 XLR18
XLR19 10 28 46 64 82 100 XLR20
XLR21 11 29 47 65 83 101 XLR22
XLR23 12 30 48 66 84 102 XLR24
XLR25 13 31 49 67 85 103 XLR26
XLR27 14 32 50 68 86 104 XLR28
XLR29 15 33 51 69 87 105 XLR30
XLR31 16 34 52 70 88 106 XLR32
XLR33 17 35 53 71 89 107 XLR34
XLR35 18 36 54 72 90 108 XLR36
  • blauw = pin 3 = sgnaal -
  • rood = pin 2 = signaal +
  • grijs = pin 1 = aarde
Harting 108p multiconnector
Amphenol Amphenol is een merk van connectors. De naam is overgegaan op een ronde aansluitplug voor audio multikabels, verkrijgbaar met verschillende aantallen pennen (13-150). Wordt met een schroefbeweging mechanisch gezekerd. Amphenol multi stekker

 Hoog signaal

Speakon

Standaard voor luidsprekers met groot vermogen. Hier kan een dikke kabel aan bevestigd worden die grote stromen kan verwerken. Indien gebruikt met een 4-polige kabel kun je twee sets speakers met één toevoerkabel toch elk apart op een eindtrap aansluiten. Als de pluggen goed aan de kabels gemonteerd zitten is verkeerd aansluiten uitgesloten.

Verbindingen Speakon 4 luidspreker:

  • Pin 1+: fullrange: + / 2 weg: laag +
  • Pin 1-: fullrange: - / 2 weg: laag -
  • Pin 2+: 2 weg: mid/hoog +
  • Pin 2-: 2 weg: mid/hoog -

Verbindingen Speakon 8 luidspreker:

  • Pin 1+: 4 weg sub laag +
  • Pin 1-: 4 weg sub laag -
  • Pin 2+: 4 weg laag +
  • Pin 2-: 4 weg laag -
  • Pin 3+: 4 weg mid +
  • Pin 3-: 4 weg mid -
  • Pin 4+: 4 weg hoog +
  • Pin 4-: 4 weg hoog -
Speakon pluggen
XLR

Geschikt voor luidsprekers, mits met speciaal snoer (geen microfoonsnoer!) dat de hoge stroomsterkte (ettelijke Ampères) aan kan. Bij een microfoonsnoer smelt bij hoge stroomsterktes de isolatie en kan je eindtrap sneuvelen!

XLR speakerkabel norm aansluiting:

  • pin 1 = -
  • pin 2 = +
  • pin 3 = NC (Not Connected)

NB. Amerikaans:

  • pin 1 = -
  • pin 2 = NC (Not Connected
  • pin 3 = +
XLR pluggen
Jack

Bruikbaar bij niet al te grote vermogens. Nadelen: kan losschieten (geen mechanische zekering, tenzij gebruikt met speciale ingangen), niet zo'n goed contact. Bij slechtere kwaliteit pluggen: slechte trekontlasting en gevaar voor kortsluiting (gevaarlijk voor de eindtrap!).

Verbindingen:

  • Tip: signaal +
  • Sleeve: aarde / signaal -

Jack pluggen

Jack chassisdeel met zekering
Jack chassideel met mechanische zekering

DIN luidspreker

Gelukkig in onbruik geraakt: slechte verbinding, geen mechanische zekering, gammele plugjes.

De ronde pen is de +, de platte de -

DIN luidsprekerplug

 Netsnoeren, voeding

Adapter plug

De beruchte 9V DC adapter plugjes voor de trapdozen van de gitarist, keyboards en sunthesizers... Hadden ze hier maar iets stevigers op bedacht. Er zijn ook nog allerlei maten qua binnendikte en buitendikte. Ooit bedoeld om verkeerd aansluiten onmogelijk te maken. Helaas is er geen standaard voor. Het is zelfs zo erg dat van sommige apparaten de + aansluiting op de binnenkant zit... Bij de zgn. "universele" adapters is de polariteit dan ook omschakelbaar. Niet alle apparaten kunnen daar tegen: toch zonde van je digitale delay van dik 200 €uri!

Verbindingen, meestal:

adapter steekplug
Randaarde stekker

Voor een goede veiligheid en tegen storingen zijn professionele apparaten voorzien van een stekker met randaarde: Schuko ofwel CEE 7/7. Te gebruiken tot maximaal 16A. Sluit die ook aan op een stopcontact met randaarde, anders heeft het niet veel zin! Uiteraard moet de gebuikte kabel drie aders hebben: twee voor de stroom en een voor de aarde.

Verbindingen:

  • Pin = netspanning fase (bruine draad)
  • Pin = netspanning nul (blauwe draad draad)
  • Randcontact = aarde (geel-groene draad)

Let op: in België hebben geaarde stopcontacten behalve 2 gaten ook een pin, die moet passen in de stekker, anders werkt het niet!

Netstekker met randaarde
Netstekker

Stekker zonder randaarde, Euro stekker ofwel EN 50 075. Wordt gebruikt voor dubbel geïsoleerde apparaten die weinig stroom verbruiken (tot max. 2,5A), bijvoorbeeld randapparatuur of adapters, kenbaar aan het symbool met het vierkantje in een vierkantje.

Verbindingen:

  • Pin = netspanning fase (bruine draad)
  • Pin = netspanning nul (blauwe draad)
230V Netstekker
Eurostekker

Ook IEC stekker. Wordt gebruikt voor aansluiting van een los netsnoer aan een apparaat, tot maximaal 10A.

Verbindingen:

  • Buitenste aansluitingen: netspanning (fase en nul, bruin en blauw)
  • Middelste aansluiting: aarde (geel-groen)
Eurostekker
PowerCon

3 polige stroomaansluiting van Neutrik, geschikt voor flinke stromen tot 250V/20A! Versies voor chassisbevestiging (dus aan een apparaat) en versies voor aan (verleng-)kabels. Vast te klikken, zodat ze niet kunnen losschieten zoals de normale 230V stekkers. Te gebruiken tot wel 20A/250V. Powercon connectors zijn bedoeld als connectors in een vast circuit en mogen dus niet aangesloten of losgekoppeld worden terwijl apparatuur is ingeschakeld!

Het Powercon systeem werkt met twee kleuren connectors, zodat ongerief als kortsluiting uitgesloten is:

  • A-type (stroom inlaat, "stekker") kabel connector: blauw, chassis connector: blauw.
  • B-type (stroom uitlaat, "stopcontact") kabel connector: grijs, met blauwe rand, chassis connector: grijs.

De stekers moeten dus kleur bij kleur! Een POWER OUTLET is dus een grijs chassisdeel waar een grijze connector in moet. Een POWER INLET is blauw en daar moet een blauw kabeldeel in.

Kabels met een normale ("Schuko") netstekker eraan, zijn in dit systeem dus altijd blauw (is immers een POWER INLET!), en de gaten waar ze in moeten eveneens!!!

Aansluitingen:

  • L --> Line (fase)
  • N --> Neutral (nul)
  • E --> Earth (aarde)
Powercon A chassisdeel
PowerCon A stekker
Powercon A-type
PowerCon B stekker en chassisdeel
Powercon B-type
Krachtstroom aansluiting CEE

Ook wel CEE stekkers genoemd, norm IEC 60309. Een 5-polige stekker voor 400V krachtstroom toepassingen. Als je bijvoorbeeld een écht grote lichtshow en een mega-PA gebruikt is dat nodig (16, 32, 63, 125 Ampère). Je kunt dan van een krachtstroom aansluiting naar een "paddestoel" of andere stroomverdeelkast gaan die er weer aparte 230V stroomkringen ervan maakt.

Verbindingen en kleuren draad:

  • Pin L1/R: Fase R, bruin
  • Pin L2/S: Fase S, zwart
  • Pin L3/T: Fase T, grijs
  • Pin N: Nul/Neutraal, blauw
  • Pin E: Aarde, geel/groen

Kleurcodes stekkers

  • Geel: AC-net 110V
  • Blauw: AC-net 230V
  • Rood: AC-net 400V
  • Zwart: AC-net 500-690V (of voor 400V op het toneel, omdat zwart minder opvalt dan rood)
  • Paars: AC-net <25V (veiligheidsspanning)
  • Groen: andere frequentie dan de gebruikelijke 50/60Hz
  • Wit: DC-net 40-50V

Voor geluidstechnici zijn normaal alleen de blauwe en rode varianten bruikbaar. Soms dus de zwarte, maar maar kijk uit! In het algemeen: altijd eerst nameten voordat je lampen, dimmers of PA aansluit!

Geen doe het zelf werk: LEVENSGEVAARLIJK!

CEE krachtstroom stekker

Danger High Voltage!

Krachtstroom aansluiting Perilex

Deze stekkers kom je vaak in keukens tegen. De 5-polige variant is ook geschikt om 230V stroomkringen van te maken voor licht of geluid omdat er een aarde ader bij zit (middelste contact). Een verloop naar CEE is ook mogelijk. Afhankelijk van de stand van dit middencontact krijg je 16A of 25A (zie figuur hiernaast). Frituur uit, spot aan! Let op: er is ook een 4-polige versie, die is ongeschikt!

De fasedraden (L1, L2, L3 voor de fasen R, S en T) zijn bruin, de nuldraad is blauw, de aarde is geel-groen gestreept. Nul en aarde is NIET hetzelfde!

Let op: er is ook een (niet officiëel gestandaardiseerde) aansluitmogelijkheid, de zgn. "kookgroep aansluiting". Die kom je dus in keukens wel tegen. Zoals gezegd, geen standaard: nameten met de multimeter dus!!!!

Vaak wordt echter aangehouden: klem "N" voor de eerste nul, klem "L1" voor de tweede nul, en klem "L2" en "L3" voor de beide fasen. Ook komt voor: klem "N" voor de eerste nul, klem "L2" voor de tweede nul, en klem "L1" en "L3" voor de beide fasen...

De oude kleuren kom je soms ook nog tegen: fase groen, nul rood, aarde grijs.

Perilex-CEE verloopkabel
Perilex aansluitingen
Perilex contactdoos 16A

 Digitaal

DIN

DIN pluggen zijn er in veel soorten. De meeste worden niet meer gebruikt. De 5-polige 180° DIN plug wordt nog wel voor MIDI aansluitingen gebruikt tussen synthesizers onderling, van masterkeyboards naar geluidsmodules, enz. Meer info over MIDI

Verbindingen:

  • pin 2: aarde / afscherming
  • pin 4: signaal
  • pin 5: signaal
5-polige DIN plug
DMX

Digital MultipleXed, een digitaal protocol voor lichtstuurtafels, dimmers, scrollers ed. Maakt gebruik van 5-polige (soms ook 3-polige!) XLR pluggen en speciale kabel ivm de hoge frequenties. Afgeschermd met een getwist aderpaar. Niet uitwisselbaar met audio XLR kabels! Meer info over DMX

Verbindingen:

  • Pin1 = signaalcommon = kabelafscherming
  • Pin2 = signaalgespiegelde = "-"
  • Pin3 = signaal = "+"
  • Pin4 = optioneel (bijv terugmelding - of 2e DMX signaal)
  • Pin5 = optioneel (bijv terugmelding + of 2e DMX signaal)
DMX kabel 5-polig
Bulgin

Bulgin is eigenlijk een merk, maar net als bij "Cannon" pluggen is de merknaam op het type plug overgegaan. 8-polige Bulgin connectors worden met name in de lichttechniek gebruikt. Helaas is er geen echte standaard voor de aansluitingen. In de praktijk kom je vooral 3 manieren van bedrading tegen:

 Pin: 1 2 3 4 5 6 7 8
Standaard 1 aarde x ch 1 ch 2 ch 3 ch 4 neutraal neutraal
Standaard 2 aarde ch 1 ch 2 ch 3 ch 4 x neutraal neutraal
Standaard 3 aarde ch 4 ch 3 ch 2 ch 1 x neutraal neutraal

x = niet aangesloten.

Er zijn dus 4 stroomkringen met per 2 een gemeenschappelijke nul (neutraal). Als 7 en 8 NIET zijn doorverbonden is dus 2-fase voeding mogelijk. Sommige fabrikanten verbinden helaas 7 en 8 door.

8 polige Bulgin connector
USB

Universal Serial Bus, kan voor van alles gebruikt worden, voor MIDI, voor digitale audio, etc. afhankelijk van de software. Voeding via USB kabel mogelijk (max. 500mA bij 5V). Hoewel het woord "universal" anders doet vermoeden zijn er verschillende types connectors, USB A, USB B en mini-USB. Door middel van verloopkabels zijn ze wél te koppelen. Kabels mogen max. 5 meter lang zijn. Bij een grotere lengte moet er een hub tussen.

Qua transmissie snelheid zijn er varianten:

  • USB 1.0: 1,5 Mbit/s (low speed)
  • USB 1.1: 12 Mbit/s (full speed)
  • USB 2.0: 480 Mbit/s plug & play (high speed)
  • USB 3.0 (super speed) tot 5 GBit/s
  • USB 3.1 (super speed+) tot 10 GBit/s
  • USB 3.2 (super speed+) tot 20 GBit/s
  • WUSB (wireless USB) gebruikt een radio-frequentie om te communiceren. WUSB is bruikbaar tot een afstand van 10 meter en met een snelheid van 110 Mbit/s. WUSB gebruikt encryptie.

USB 3 pluggen zijn herkenbaar aan de blauwe kleuraccenten.

USB A plug

USB A en USB B

Mini USB connector

USB 3 pluggen

Firewire Firewire, of IEEE-1394.Gebruikt voor digitale audio, video en computers. Firewire IEEE-1394
Ethernet

Voor bijvoorbeeld digitale multikabels met ethernet verbindingen is er een extra stevige uitvoering van de fragiele ethernet pluggen: ethercon.

 

Ethercon

Voor het testen van pluggen en kabels is er de kabeltester

Links

Donatie

Dit is een gratis site, die al sinds 2003 voortdurend wordt uitgebreid en geactualiseerd. Als jij ook wilt dat dat zo blijft, doe dan een donatie aan Popschool Maastricht >>

Bijgewerkt op: 14 November, 2024