▲

 

 

 


Saxofoon

Een van de meestgebruikte blassinstrumenten in jazz en pop is de saxofoon. Meestal zie je en hoor je de tenor saxofoon of de alt sax, maar er zijn er meer!

Geschiedenis van de saxofoon

Een instrument met nog niet zo'n lange geschiedenis. De sax werd uitgevonden door de belg Adolphe Sax in 1840. Niet alle varianten die hij ontwikkelde zijn nog gangbaar. Het vaakst zie je de alt, tenor, sopraan en baritonsax. De saxofoon werd eigenlijk ontwikkeld als een soort "opgevoerde" klarinet, voor gebruik in de klassieke muziek maar ontwikkelde zich uiteindelijk heel anders. Het werd hét instrument in de jazz met pioniers als Charlie Parker, Cannonball Adderley, John Coltrane, Sonny Rollins en te veel anderen om op te noemen. Recenter: Kenny G., Michael Brecker, David Liebman. Ook in de popmuziek speelt de sax een grote rol, denk alleen maar eens aan onze eigen Candy Dulfer en papa Hans!

De saxofoon familie Sopraansaxofoon Sopraansaxofoon Altsaxofoon tenorsaxofoon Baritonsaxofoon De saxofoonfamilie

De verschillende saxofoons zijn herkenbaar aan het aantal bochten erin:

Van links naar rechts: Sopraan recht, Sopraan gebogen, Alt, Tenor, Bariton

Overeenkomsten zijn dat alle saxofoons bestaan uit een

  • Mondstuk, met het riet er op. Dit mondstuk zit op de hals geschoven. Door op het mondstuk te blazen gaat het riet "klapperen" en zo ontstaat de toon van de saxofoon. Door het mondstuk verder op de hals te schuiven wordt de stemming hoger, schuif je hem er verder af, dan wordt de sax lager. De vorm en grootte van het mondstuk en de dikte en kwaliteit van het riet bepalen een groot deel van de klank. De rest doet de speler/ster zélf. Om met het riet te kunnen spelen, moet het eerst bevochtigd worden. Om het riet te beschermen als je de sax parkeert heb je een rietbeschermer, die je op het mondstuk kunt schuiven.
  • Tenorsax hals met mondstukHals, of nek: de overgang naar het deel met de kleppen.
  • De kleppen: hier maak je de hoogte van de tonen mee. Het principe is ongeveer zoals bij een blokfluit, alleen hou je daar met je vingers de gaten dicht, bij een saxofoon gebeurt dat door middel van kleppen die bekleed zijn met zgn. "polsters". Die kleppen moeten goed sluiten, anders is er op de sax niet te spelen.
  • De beker: hier komt een deel van het geluid uit, maar niet alles! Als je een saxofoon wilt versterken met microfoons, is alleen een microfoon in de beker niet voldoende. Met name de hoge tonen komen niet uit de beker!

Saxofoon mondstukSaxofoon mondstukken, rieten

Hier een metalen saxofoon mondstuk, met een felle klank: veel gebruikt in pop en jazz. Het riet zit aan de onderkant van het mondstuk en wordt met de ligatuur (rietklem), met de twee schroeven, vastgezet. Er zijn ook kunststof (hard rubber, eboniet) mondstukken, die klinken wat donkerder.

Rieten zijn normaal van riet (!), maar er zijn tegenwoordig ook kunststof rieten. Het mondstuk bepaalt sterk de toon. Het hangt dus sterk van de stijl af waarin je speelt wat je het best kunt kiezen. Een goed advies van een ervaren saxofonist in jouw stijl of van een goede saxofoon docent kan hier goud waard zijn! Ook het riet is heel bepalend. Er zijn rieten in verschillende diktes. Hoe dikker het riet, hoe harder je kunt spelen, maar het speelt ook zwaarder!

Om je riet te beschermen schuif je een bijbehorende rietbeschermer over je mondstuk als je niet speelt.

Saxofoon rietbeschermer

Transponeren

Alle gangbare saxofoons zijn transponerende instrumenten. Dat wil zeggen als je op een Sopraansax een C speelt qua greep, hoor je een Bes, als je op een altsax dezelfde C speelt qua greep, hoor je een Es! Hier moet je dus rekening mee houden als je met een saxofoon gaat samenspelen of als je een partij voor saxofoons schrijft. Het zit zo in elkaar:

Sopraninosaxofoon Sopranino saxofoon Eb
Sopraansaxofoon Sopraan saxofoon Bb
Altsaxofoon Alt saxofoon Eb
Tenorsaxofoon Tenor saxofoon Bb
Baritonsaxofoon Bariton saxofoon Eb
Bassaxofoon Bas saxofoon Bb

De toonomvang van de saxofoon is qua grepen van een lage Bb tot een hoge Eb. Met speciale grepen kunnen nog hogere noten gespeeld worden (flageoletten). Qua klank is de omvang als volgt:

Saxofoons toonomvang

Een grepentabel als PDF file vindt je hier: Grepentabel saxofoon

Zie de speciale pagina over transponeren met een interactieve transponeertabel!

Er bestaan ook elektronische saxofoons, eigenlijk saxofoon-synthesizers. Je bedient ze op de manier van een saxofoon, maar het geluid wordt opgewekt door een synthesizer.

MIDI saxofoon

Computone Lyricon Computone Lyricon

MIDI saxofoon Akai EWI1000Yamaha WX5 MIDI saxofoonIn 1970 was er de Lyricon. Een amerikaans instrument van Computone dat met een eigen synthesizer samenwerkte. Hiermee kon je totaal andere sounds maken dan normaal met je sax en spelen over 7 oktaven!. Hierna volgden oa. de Casio DH serie, de Artisyn Artisyn SX01 MIDI Sax, en anderen. Akai maakte de redelijk succesvolle EWI (Electronic Wind Instrument), op de foto hierbij samen met de EVI MIDI trompet afgebeeld. Hiermee kon je via een sax-achtig instrument een synthesizer besturen. Oa. Michael Brecker heeft hiermee mooie dingen gedaan bij "Steps Ahead" en op zijn solo CD's. De EWI serie van Akai werd voortgezet met de EWI USB, de EWI4000 en de EWI5000. De Yamaha WX serie is een "windcontroller" van dit merk. Zie ook de links hieronder.

Saxofoon links

Fabrikanten van saxofoons, rieten, mondstukken

 

Donatie

Dit is een gratis site, die al sinds 2003 voortdurend wordt uitgebreid en geactualiseerd. Als jij ook wilt dat dat zo blijft, doe dan een donatie aan Popschool Maastricht >>

Bijgewerkt op: 14 November, 2024